TIÊU CHUẨN QUỐC GIA TCVN 11582:2016 (ISO 9235:2013) VỀ NGUYÊN LIỆU CHẤT THƠM TỰ NHIÊN – THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 11582:2016

ISO 9235:2013

NGUYÊN LIỆU CHẤT THƠM TỰ NHIÊN – THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA

Aromatic natural raw materials – Vocabulary

Lời nói đầu

TCVN 11582:2016 hoàn toàn tương đương với ISO 9235:2013 và Đính chính kỹ thuật 1:2014;

TCVN 11582:2016 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC/F2 Dầu mỡ động vật và thực vật biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Lời giới thiệu

Tiêu chuẩn này đưa ra định nghĩa về nguyên liệu và các sản phẩm chất thơm tự nhiên sử dụng trong lĩnh vực tinh dầu. Tiêu chuẩn này không tích hợp với tất cả quy định của các lĩnh vực khác trong hoạt động sử dụng các sản phẩm được định nghĩa trong tiêu chuẩn này (nước hoa/chất thơm, mỹ phẩm, hương liệu trong công nghiệp thực phẩm…).

NGUYÊN LIỆU CHẤT THƠM TỰ NHIÊN – THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA

Aromatic natural raw materials – Vocabulary

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định thuật ngữ và định nghĩa bằng tiếng Việt và tiếng Anh, liên quan đến nguyên liệu chất thơm tự nhiên.

2  Thuật ngữ và định nghĩa

Trong tiêu chuẩn này áp dụng các thuật ngữ và định nghĩa sau:

CHÚ THÍCH 1: Trong các định nghĩa sau đây, các thuật ngữ đã được định nghĩa ở điều mục khác sẽ được in nghiêng. Trong mỗi định nghĩa, thuật ngữ được viện dẫn kèm theo số điều mục.

CHÚ THÍCH 2: Trong tiêu chuẩn này, các thuật ngữ được sắp xếp theo thứ tự chỉ mục theo chủ đề được nêu trong Phụ lục A và chỉ mục theo bảng chữ cái được nêu trong Phụ lục B.

2.1

Chất thơm tuyệt đối

sản phẩm thu được bằng cách chiết với etanol từ chất chiết đậm đặc (2.7), sáp thơm thực vật (2.22), nhựa chiết xuất (2.26) hoặc chất chiết lỏng siêu tới hạn (2.27).

CHÚ THÍCH: Dung dịch chiết etanol thường được làm nguội và được lọc để loại bỏ “sáp”; sau đó loại etanol bằng cách chưng cất.

2.2

Chất thơm được chưng cất bằng etanol

Sản phẩm chưng cất (2.8) thu được từ việc chưng cất nguyên liệu tự nhiên (2.19) với sự có mặt của etanol ở các nồng độ khác nhau.

2.3

Nước thơm

Hydrolat

Sản phẩm chưng cất (2.8) dạng lỏng còn lại sau khi chưng cất lôi cuốn hơi nước và tách tinh dầu (2.11), khi có thể.

VÍ DỤ: Hydrolat oải hương dạng nước, chất thơm từ hoa cam.

CHÚ THÍCH 1: Các thuật ngữ ở dạng “nước + tên hoa” hoặc “nước + tên thực vật” là nước thơm.

CHÚ THÍCH 2: Nước thơm có thể được xử lý bằng phương pháp vật lý mà không làm thay đổi đáng kể bất kỳ các thành phần nào của chúng (ví dụ: bằng cách lọc, gạn, ly tâm).

2.4

Nhựa thơm

Nhựa dầu (2.18) đặc trưng bởi sự có mặt của các dẫn xuất benzoic và/hoặc cinnamic.

VÍ DỤ: Nhựa thơm Peru, nhựa thơm Tolu, benzoin, styrax.

2.5

Tinh dầu ép nguội

Tinh dầu (2.11) thu được bằng cách ép vỏ quả có múi (citrus), ở nhiệt độ môi trường.

2.6

Tinh dầu cô đặc

Tinh dầu (2.11) được xử lý bằng quá trình vật lý để nâng cao hàm lượng một hoặc nhiều thành phần cần thiết.

2.7

Chất chiết đậm đặc

Chất chiết (2.13) thu được từ nguyên liệu tự nhiên (2.19) tươi bằng cách chiết với một hoặc một vài dung môi.

CHÚ THÍCH: Dung môi sau đó được loại bỏ một phần hoặc loại bỏ hết.

2.8

Sản phẩm chưng cất

Sản phẩm ngưng tụ thu được sau khi chưng cất nguyên liệu tự nhiên (2.19).

2.9

Tinh dầu chưng cất khô

Tinh dầu (2.11) thu được bằng quá trình chưng cất gỗ, vỏ cây, rễ cây hoặc gôm (gum), không bổ sung nước hoặc hơi nước.

VÍ DỤ: Tinh dầu hắc ín gỗ bạch dương.

2.10

Tinh dầu từ nước quả

Tinh dầu (2.11) thu được khi cô đặc nước quả hoặc trong khi xử lý UHT (thanh trùng nhanh) nước quả.

CHÚ THÍCH: Nước thơm hoặc tinh dầu thơm được tách thành pha dầu thơm và pha nước pha loãng, có chứa các thành phần chất thơm hòa tan trong nước.

2.11

Tinh dầu

Sản phẩm thu được từ các nguyên liệu tự nhiên (2.19) có nguồn gốc thực vật bằng cách chưng cất lôi cuốn hơi nước, bằng cách ép vỏ quả có múi hoặc bằng cách chưng cất khô, sau khi tách pha nước, nếu cần, bằng quá trình vật lý.

CHÚ THÍCH 1: Tinh dầu có thể được xử lý bằng quá trình vật lý mà không làm thay đổi đáng kể bất kỳ thành phần nào của chúng (ví dụ: lọc, gạn, ly tâm).

CHÚ THÍCH 2: Cuộc họp lần thứ 27 của Ban kỹ thuật ISO/TC 54 tổ chức năm 2010 đã quyết định dùng thuật ngữ “Tinh dầu …” thay vì “Dầu …” cho tất cả các tiêu chuẩn được ban kỹ thuật này công bố. Sự thay đổi này sẽ được thực hiện khi soát xét các tiêu chuẩn và áp dụng cho tất các các dự thảo mới.

2.12

Tinh dầu thu được bằng chưng cất lôi cuốn hơi nước

Tinh dầu (2.11) thu được bằng cách chưng cất lôi cuốn hơi nước, có bổ sung nước vào nồi cất (chưng cất bằng nước) hoặc không bổ sung nước vào nồi cất (chưng cất trực tiếp bằng hơi).

VÍ DỤ: Tinh dầu orris.

2.13

Chất chiết

Sản phẩm thu được bằng cách xử lý nguyên liệu tự nhiên (2.19) có sử dụng một hoặc một số dung môi.

VÍ DỤ: Chất chiết chè (nước chè), chất chiết cà phê (nước cà phê).

CHÚ THÍCH 1: Dung dịch thu được có thể được làm nguội và lọc.

CHÚ THÍCH 2: Thuật ngữ “chất chiết” là thuật ngữ chung.

CHÚ THÍCH 3: Dung môi hoặc các dung môi sau đó được loại bỏ một phần hoặc loại bỏ hết.

2.14

Chất tiết

Nguyên liệu tự nhiên (2.19) tiết ra từ thực vật.

2.15

Gôm

Chất tiết (2.14) bao gồm chủ yếu là các polysaccarit.

2.16

Gôm nhựa dầu

Chất tiết (2.14) bao gồm chủ yếu là các chất dạng nhựa, các loại gôm và một lượng nhất định các hợp chất dễ bay hơi.

VÍ DỤ: Chất nhựa thơm, nhũ hương, nhựa galbanum.

2.17

Gôm nhựa

Chất tiết (2.14) bao gồm chủ yếu là các chất dạng nhựa và gôm (2.15).

VÍ DỤ: Gôm shellac.

2.18

Nhựa dầu

Chất tiết (2.14) bao gồm chủ yếu là các hợp chất dạng nhựa và các hợp chất dễ bay hơi.

VÍ DỤ: Nhựa thông, nhựa rái.

CHÚ THÍCH: Do quá trình tiết, nhựa dầu oleoresin tự nhiên này khác so với nhựa dầu chiết xuất (2.21).

2.19

Nguyên liệu tự nhiên

Nguyên liệu tự nhiên có nguồn gốc thực vật, động vật hoặc vi sinh vật, thu được bằng quá trình vật lý, enzym hoặc vi sinh hoặc thu được bằng các quá trình chế biến truyền thống (ví dụ: chiết, chưng cất, gia nhiệt, sấy phân đoạn, lên men)

CHÚ THÍCH: Các lĩnh vực hoạt động khác có thể có các yêu cầu bổ sung.

2.20

Chất chiết không cô đặc

Sản phẩm thu được bằng cách xử lý nguyên liệu tự nhiên (2.19) có sử dụng một hoặc một số dung môi không loại trừ.

VÍ DỤ: Asafoetida trong dầu lạc, cánh kiến trắng trong etanol.

2.21

Nhựa dầu chiết xuất

Chất chiết (2.13) của gia vị hoặc cây gia vị.

VÍ DỤ: Nhựa dầu oleoresin hạt tiêu, nhựa dầu oleoresin gừng.

CHÚ THÍCH: Nhựa dầu oleoresin thu được từ quá trình chiết này khác với các nhựa dầu (2.18) là chất tiết ra của thực vật.

2.22

Sáp thơm

Chất béo thơm thu được từ hoa, bằng phương pháp “hấp phụ lạnh/ướp lạnh” (cold enfleurage) (cụ thể là khuếch tán các hợp chất có mùi thơm của hoa trong chất béo) hoặc bằng phương pháp “hấp phụ nóng/ướp nóng” (hot enfleurage) (tẩm hoặc ngâm hoa trong chất béo nóng chảy).

2.23

Tinh dầu đã qua xử lý

Sản phẩm đã trải qua quá trình xử lý.

CHÚ THÍCH: Loại sản phẩm này được gọi tên là “tinh dầu + biện pháp xử lý”, ví dụ tinh dầu đã khử màu, tinh dầu đã rửa, tinh dầu đã loại sắt.

2.24

Tinh dầu tinh cất

Tinh dầu (2.11) đã được chưng cất phân đoạn để điều chỉnh hàm lượng và/hoặc màu sắc của các thành phần nhất định.

VÍ DỤ: Tinh dầu bạc hà tinh cất.

2.25

Nhựa

Sản phẩm thu được từ nhựa dầu (2.18) bằng cách loại bỏ tối đa các hợp chất dễ bay hơi.

2.26

Nhựa chiết xuất

Chất chiết (2.13) thu được từ nguyên liệu tự nhiên của thực vật khô bằng cách chiết với một hoặc một vài dung môi.

VÍ DỤ: Hương trầm, nhựa cánh kiến trắng, dầu trám.

CHÚ THÍCH: Dung môi hoặc các dung môi sau đó được loại bỏ một phần hoặc loại bỏ hết.

2.27

Chất chiết lỏng siêu tới hạn

Chất chiết (2.13) thu được bằng cách xử lý nguyên liệu tự nhiên (2.19), trong một chất lỏng siêu tới hạn, sau đó tách bằng hóa hơi nhờ giãn nở.

VÍ DỤ: Chất chiết cà phê bằng CO₂, chất chiết từ hạt tiêu khô hồng bằng CO₂.

CHÚ THÍCH: Chất chiết thu được có thể được xử lý bằng phương pháp vật lý mà không làm thay đổi đáng kể bất kỳ thành phần nào của chúng (ví dụ: bằng cách: lọc, gạn, ly tâm).

2.28

Tinh dầu đã loại bỏ terpen và đã loại sesquiterpen

Tinh dầu tinh cất (2.24) đã loại bỏ một phần các phân đoạn nhất định gồm chủ yếu các mono- và sesquiterpen hydrocacbon.

2.29

Tinh dầu đã loại terpen

Tinh dầu tinh cất (2.24) đã loại bỏ một phần các phân đoạn nhất định gồm chủ yếu các monoterpen hydrocacbon.

2.30

Terpen

Sản phẩm chủ yếu gồm các hydrocarbon dạng terpen thu được dưới dạng phụ phẩm của tinh dầu (2.11) trong quá trình chưng cất, cô đặc hoặc các công nghệ tách khác.

ví DỤ: Terpen cam, terpen bạc hà.

2.31

Dịch cồn và hỗn dịch

Dung dịch thu được bằng cách ngâm nguyên liệu tự nhiên (2.19) trong etanol ở nồng độ khác nhau hoặc trong nước.

VÍ DỤ: Dịch cồn nhựa cánh kiến, dịch cồn long diên hương, hỗn dịch vani.

2.32

Dịch cô đặc chất dễ bay hơi

Các chất dễ bay hơi hòa tan trong nước đã cô đặc, được thu hồi từ phần nước bốc hơi của nước quả, nước rau hoặc nước pha từ hỗn dịch thực vật.

VÍ DỤ: Dịch cô đặc các chất dễ bay hơi từ nước cam, dịch cô đặc các chất dễ bay hơi từ nước cam thảo, dịch cô đặc các chất dễ bay hơi từ cà phê.

2.33

Tình dầu “không chứa x”

Tinh dầu (2.11) đã được loại bỏ một phần hoặc loại bỏ hoàn toàn thành phần “x”.

VÍ DỤ: Tinh dầu bergamot không chứa furocoumarin, tinh dầu bạc hà Mentha arvensis đã khử một phần hàm lượng menthol.

Phụ lục A

(Tham khảo)

Mục lục tra cứu theo chủ đề

Phụ lục B

(Tham khảo)

Mục lục tra cứu theo bảng chữ cái