QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA QCVN 01-66:2011/BNNPTNT VỀ KHẢO NGHIỆM TÍNH KHÁC BIỆT, TÍNH ĐỒNG NHẤT VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA GIỐNG NGÔ DO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN BAN HÀNH

QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA

QCVN 01-66 : 2011/BNNPTNT

VỀ KHẢO NGHIỆM TÍNH KHÁC BIỆT, TÍNH ĐỒNG NHẤT VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA GIỐNG NGÔ

National Technical Regulation

on Testing for Distinctness, Uniformity and Stability of Maize Varieties

HÀ NỘI – 2011

Lời nói đầu

QCVN 01-66 : 2011/BNNPTNT được chuyển đổi từ 10TCN 556:2002 theo quy định tại khoản 1 Điều 69 của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và điểm a khoản 1 ĐIều 7 Nghị định số 127/2007/NĐ-CP ngày 1/8/2007 của Chính phủ qui định chi tiết thi hành một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

QCVN 01-66 : 2011/BNNPTNT được xây dựng dựa trên cơ sở TG/2/7 ngày 01 tháng 4 năm 2009 của Hiệp hội quốc tế bảo hộ giống cây trồng mới (UPOV).

QCVN 01-66 : 2011/BNNPTNT do Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng và phân bón Quốc gia – Cục Trồng trọt biên soạn, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường trình duyệt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành tại Thông tư số 67 /2011/TT-BNNPTNT, ngày 17 tháng 10 năm 2011

I. QUY ĐỊNH CHUNG

1.1. Phạm vi điều chỉnh

Quy chuẩn này quy định các tính trạng đặc trưng, phương pháp đánh giá và yêu cầu quản lý khảo nghiệm tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định (khảo nghiệm DUS) của các dòng tự phối, giống ngô lai và giống ngô thụ phấn tự do mới thuộc loài Zea mays L. (trừ các giống ngô trồng làm cảnh).

1.2. Đối tượng áp dụng

Quy chuẩn này áp dụng cho mọi tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan đến khảo nghiệm DUS giống ngô mới.

1.3. Giải thích từ ngữ và các từ viết tắt

1.3.1. Giải thích từ ngữ

Trong quy chuẩn này các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1.3.1.1. Giống khảo nghiệm: Là giống ngô mới được đăng ký khảo nghiệm.

1.3.1.2. Giống điển hình: Là giống được sử dụng làm chuẩn đối với một trạng thái biểu hiện cụ thể của một tính trạng đặc trưng.

1.3.1.3. Giống tương tự: Là các giống cùng nhóm với giống khảo nghiệm, có nhiều tính trạng tương tự nhất với giống khảo nghiệm.

1.3.1.4. Mẫu chuẩn: Là mẫu giống có các tính trạng đặc trưng phù hợp với bản mô tả giống, được cơ quan chuyên môn có thẩm quyền công nhận.

1.3.1.5. Tính trạng đặc trưng: Là những tính trạng được di truyền ổn định, ít bị biến đổi bởi tác động của ngoại cảnh, có thể nhận biết và mô tả được một cách chính xác.

1.3.1.6. Cây khác dạng: Là cây khác biệt rõ ràng với giống khảo nghiệm ở một hoặc nhiều tính trạng đặc trưng được sử dụng trong khảo nghiệm DUS.

1.3.2. Các từ viết tắt

1.3.2.1. UPOV: International Union for the Protection of New Varieties of Plants (Hiệp hội Quốc tế bảo hộ giống cây trồng mới).

1.3.2.2. DUS: Distinctness, Uniformity, Stability (Tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định).

1.3.2.3. QL: Qualitative characteristic (Tính trạng chất lượng).

1.3.2.4. QN: Quantitative characteristic (Tính trạng số lượng).

1.3.2.5. PQ: Pseudo – qualitative characteristic (Tính trạng giả chất lượng).

1.3.2.6. MG: Single measurement of a group of plants or parts of plants (Đo đếm một nhóm cây hoặc một bộ phận của một nhóm cây).

1.3.2.7. MS: Measurement of a number of individual plants or parts of plants (Đo đếm từng cây hoặc từng bộ phận của các cây mẫu) .

1.3.2.8. VG: Visual assessment by a single observation of a group of plants or parts of plants (Quan sát một nhóm cây hoặc một bộ phận của một nhóm cây).

1.3.2.9. VS: Visual assessment by observation of individual plants or parts of plants (Quan sát  từng cây hoặc từng bộ phận của các cây mẫu).

1.3.2.10. COYU: Combined Over Years Uniformity (Tính đồng nhất kết hợp qua các năm)

1.4. Tài liệu viện dẫn

1.4.1. QCVN 01-56 : 2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống ngô.

1.4.2. QCVN 01-53 : 2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng hạt giống ngô lai.

1.4.3. QCVN 01-47 : 2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng hạt giống ngô thụ phấn tự do.

1.4.4. TG/1/3: Genaral introduction to the examnination of Distinctness, Uniformity and Stability  and the development of harmonized descriptions of new varieties of plant (Hướng dẫn chung về khảo nghiệm tính khác biệt, tính đồng nhất và tính ổn định và phát triển sự hài hoà trong mô tả giống cây trồng mới).

1.4.5. TGP/9: Examinning Distinctness (Kiểm tra tính khác biệt).

1.4.6. TGP/10: Examinning Uniformity (Kiểm tra tính đồng nhất).

1.4.7. TGP/11: Examinning Stability (Kiểm tra tính ổn định).

II. QUY ĐỊNH VỀ KỸ THUẬT

Để đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định của giống ngô phải sử dụng các tính trạng đặc trưng của giống ngô được quy định ở Bảng 1. Trạng thái biểu hiện của tính trạng được mã số (mã hóa) bằng điểm.

Bảng 1- Các tính trạng đặc trưng của giống ngô

III. PHƯƠNG PHÁP KHẢO NGHIỆM

3.1. Yêu cầu vật liệu khảo nghiệm

3.1.1. Giống khảo nghiệm

3.1.1.1. Khối lượng hạt giống tối thiểu tác giả phải gửi cho cơ sở khảo nghiệm để khảo nghiệm và lưu mẫu là:

Dòng tự phối: 1000 hạt/dòng;

Mỗi giống 2kg, riêng đối với ngô đường 1kg/giống.

3.1.1.2. Chất lượng hạt giống về tỷ lệ nảy mầm, độ ẩm và độ sạch: Đối với hạt giống ngô thụ phấn tự do tối thiểu phải tương đương cấp xác nhận theo QCVN 01-47:2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng hạt giống ngô thụ phấn tự do; đối với dòng tự phối, hạt giống bố, mẹ và giống ngô lai phải đạt tiêu chuẩn chất lượng theo QCVN 01-53 : 2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng hạt giống ngô lai.

3.1.1.3. Mẫu hạt giống gửi khảo nghiệm không được xử lý bằng bất kì hình thức nào, trừ khi cơ sở khảo nghiệm cho phép hoặc yêu cầu.

3.1.1.4. Thời gian gửi giống: Theo yêu cầu của cơ sở khảo nghiệm.

3.1.2. Giống tương tự 

3.1.2.1. Trong Tờ khai kỹ thuật đăng ký giống khảo nghiệm (Phụ lục C), tác giả đề xuất các giống tương tự và nói rõ những đặc tính khác biệt giữa chúng với giống khảo nghiệm. Cơ sở khảo nghiệm xem xét quyết định các giống được chọn làm giống tương tự.

3.1.2.2. Hạt giống tương tự được lấy từ bộ mẫu giống chuẩn của cơ sở khảo nghiệm. Trường hợp cần thiết cơ quan khảo nghiệm có thể yêu cầu tác giả cung cấp hạt giống tương tự và tác giả phải chịu trách nhiệm về chất lượng hạt giống cung cấp. Khối lượng và chất lượng hạt giống tương tự như quy định ở Mục 3.1.1.

3.2. Phân nhóm giống khảo nghiệm

Bước 1: Theo đối tượng: Ngô tẻ/Ngô nếp/Ngô đường/ Ngô nổ.

Bước 2: Theo các tính trạng đặc trưng:

– Bông cờ: Thời gian trỗ (Tính trạng 8);

– Cờ: Sắc tố antoxian ở chân đế mày (Tính trạng 9);

– Bắp: Sắc tố antoxian của râu (Tính trạng 17);

– Cây: Chiều cao cây (Tính trạng 24);

– Bắp: Dạng hạt Ttính trạng 36);

– Bắp: Màu chính của lưng hạt (trừ ngô đường) (Tính trạng 40);

– Bắp: Sắc tố antoxian của mày hạt trên lõi (Tính trạng 41).

3.3. Phương pháp bố trí thí nghiệm

3.3.1. Thời gian khảo nghiệm

Tối thiểu hai vụ có điều kiện tương tự.

3.3.2. Điểm khảo nghiệm

Bố trí tại một điểm, nếu có tính trạng không thể đánh giá được ở điểm đó thì có thể thêm 1 điểm bổ sung.

3.3.3. Bố trí thí nghiệm

Thí nghiệm được bố trí tối thiểu 2 lần nhắc lại. Mỗi lần nhắc lại:

– Đối với các dòng tự phối: Trồng 2 hàng, mỗi hàng 15 cây, khoảng cách gieo: Hàng cách hàng 70 cm, cây cách cây 35 cm;

– Đối với giống thụ phấn tự do và giống lai: Trồng 4 hàng, mỗi hàng 15 cây, khoảng cách gieo: Hàng cách hàng 70cm, cây cách cây 35cm.

3.3.4. Biện pháp kỹ thuật

Áp dụng theo QCVN  01-56 : 2011/BNNPTNT Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống ngô.

3.4. Phương pháp đánh giá 

– Đối với dòng tự phối và các giống lai đơn: Tất cả các đánh giá trên các cây riêng biệt được tiến hành trên 10 cây hoặc các bộ phận của 10 cây đó (trừ cây khác dạng) và các quan sát khác được tiến hành trên tất cả các cây thí nghiệm. Trong trường hợp các quan sát trên các bộ phận của các cây riêng biệt, số lượng bộ phận lấy từ mỗi cây đó là 1.

– Đối với các giống lai khác: Tất cả các đánh giá trên các cây riêng biệt được tiến hành trên 20 cây hoặc các bộ phận của 20 cây đó (trừ cây khác dạng) và các quan sát khác được tiến hành trên tất cả các cây thí nghiệm. Trong trường hợp các quan sát trên các bộ phận của các cây riêng biệt, số lượng bộ phận lấy từ mỗi cây đó là 1.

– Đối với giống thụ phấn tự do: Tất cả các đánh giá trên các cây riêng biệt được tiến hành trên 40 cây hoặc các bộ phận của 40 cây đó (trừ cây khác dạng) và các quan sát khác được tiến hành trên tất cả các cây thí nghiệm. Trong trường hợp các quan sát trên các bộ phận của các cây riêng biệt, số lượng bộ phận lấy từ mỗi cây đó là 1.

– Phương pháp chi tiết đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định áp dụng theo hướng dẫn chung về khảo nghiệm DUS của UPOV (TG/1/3; TGP/9; TGP/10; TGP/11).

3.4.1. Đánh giá tính khác biệt

– Tính khác biệt được xác định bởi sự khác nhau của từng tính trạng đặc trưng giữa giống khảo nghiệm và giống tương tự.

– Tính trạng đánh giá theo phương pháp VG: Giống khảo nghiệm và giống tương tự được coi là khác biệt, nếu ở tính trạng cụ thể chúng biểu hiện ở 2 trạng thái khác nhau một cách rõ ràng và chắc chắn, dựa vào giá trị khoảng cách tối thiểu quy định tại Bảng 1.

– Tính trạng đánh giá theo phương pháp VS và MS: Sự khác biệt có ý nghĩa giữa giống khảo nghiệm và giống tương tự dựa trên giá trị LSD ở mức xác xuất tin cậy tối thiểu 95%.

– Tính trạng đánh giá theo phương pháp MG: Tuỳ từng trường hợp cụ thể sẽ được xử lý như tính trạng đánh giá theo phương pháp VG hoặc tính trạng đánh giá theo phương pháp VS và MS.

3.4.2. Đánh giá tính đồng nhất

– Phương pháp chủ yếu đánh giá tính đồng nhất của giống khảo nghiệm là căn cứ vào tỷ lệ cây khác dạng của tất cả cây trên ô thí nghiệm.

– Dòng tự phối và giống lai đơn: Tính đồng nhất của giống khảo nghiệm được đánh giá thông qua tỷ lệ cây khác dạng trên tổng số cây trên ô thí nghiệm. Áp dụng quần thể chuẩn với tỷ lệ cây khác dạng tối đa là 1% với dòng tự phối, 3% với giống lai đơn ở xác suất tin cậy tối thiểu 95%. Số cây khác dạng tối đa cho phép của thí nghiệm (2 lần nhắc) như sau:

+ Dòng tự phối (60 cây):    2 cây;

+ Giống lai đơn (120 cây): 7 cây.

– Giống lai 3, lai kép, lai nhiều dòng và các giống thụ phấn tự do:    

+ Đối với tính trạng định tính (VG): Tính đồng nhất của giống khảo nghiệm được so sánh một cách trực tiếp với mức độ đồng nhất của giống tương tự;

+ Đối với tính trạng định lượng (MS,VS): Áp dụng phương pháp COYU.

3.4.3. Đánh giá tính ổn định

Tính ổn định đ­ược đánh giá thông qua tính đồng nhất, một giống đư­ợc coi là ổn định khi chúng đồng nhất qua các vụ đánh giá.

Trong trư­ờng hợp cần thiết, có thể tiến hành khảo nghiệm tính ổn định như sau:

Đối với dòng tự phối hoặc giống thụ phấn tự do: Trồng thế hệ tiếp theo hoặc gieo hạt mới, giống có tính ổn định khi những biểu hiện của các tính trạng ở thế hệ sau tương tự những biểu hiện của các tính trạng ở thế hệ trước đó.

Đối với giống lai: Gieo hạt của giống lai đó hoặc đánh giá tính đồng nhất và tính ổn định của dòng bố mẹ.

IV. QUY ĐỊNH VỀ QUẢN LÝ

4.1. Khảo nghiệm DUS để bảo hộ quyền đối với giống ngô mới được thực hiện theo quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật.

4.2. Khảo nghiệm DUS để công nhận giống ngô mới được thực hiện theo quy định tại Pháp lệnh giống cây trồng ngày 24 tháng 3 năm 2004 và Quyết định số 95/2007/QĐ-BNN ngày 27 tháng 11 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về công nhận giống cây trồng nông nghiệp mới.

V. TỔ CHỨC THỰC HIỆN

5.1. Cục Trồng trọt hướng dẫn và kiểm tra thực hiện Quy chuẩn này. Căn cứ vào yêu cầu quản lý khảo nghiệm DUS giống ngô, Cục Trồng trọt kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung Quy chuẩn này.

5.2. Trong trường hợp các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, quy định viện dẫn tại Quy chuẩn này có sự thay đổi, bổ sung hoặc được thay thế thì thực hiện theo quy định tại văn bản mới.

PHỤ LỤC A

CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG

PHỤ LỤC B

GIẢI THÍCH, MINH HỌA VÀ HƯỚNG DẪN THEO DÕI MỘT SỐ TÍNH TRẠNG

1. Tính trạng 2- Lá thứ nhất: Hình dạng phần đỉnh

2. Tính trạng 4-Lá: Sự gợn sóng của mép

3. Tính trạng 5-Lá: Góc giữa phiến lá và thân

4. Tính trạng 13- Cờ: Góc giữa trục chính và nhánh bên

5. Tính trạng 6- Lá: Thế phiến lá

6. Tính trạng 14- Cờ: Thế của nhánh

7. Tính trạng 9- Cờ: Sắc tố antoxian ở chân đế mày

8. Tính trạng 11- Cờ: Sắc tố antoxian của bao phấn

9. Tính trạng 18- Thân: Sắc tố antoxian ở rễ chân kiềng

Quan sát trên những cây phát triển bình thường, khi 50% số cây trên ô xuất hiện rễ chân kiềng

10. Tính trạng 19- Lá: Sắc tố antoxian của bẹ

11. Tính trạng 8, 9, 10, 11, 12

Quan sát ở vị trí A

12. Tính trạng 21, 22, 23

L1: Chiều dài trục chính từ nhánh thấp nhất

L2: Chiều dài trục chính từ nhánh cao nhất

L3: Chiều dài nhánh

13. Tính trạng 24, 25

H1: Chiều cao cây

H2: Chiều cao đóng bắp trên cùng

14. Tính trạng 27, 28, 29

                     Chiều dài cuống                                Chiều dài bắp

Tính trạng 30. Bắp: Hình dạng

15. Tính trạng 34, 35- Hạt: Chiều dài (rộng) (Đối với giống ngô ngọt)

16.Tính trạng 36- Bắp: Dạng hạt

17. Tính trạng 37- Bắp: Sự co ở đỉnh hạt

18. Tính trạng 38- Dạng hạt nổ

Bắp nên được bảo quản tối thiểu 2 tháng sau khi thu hoạch, độ ẩm hạt trước khi nổ phải đảm bảo từ 13-13,5%

PHỤ LỤC C

TỜ KHAI KỸ THUẬT ĐĂNG KÝ KHẢO NGHIỆM DUS GIỐNG NGÔ

1. Loài Ngô (Zea mays L.)

                                  Nhóm

2. Tên giống

3. Tên và địa chỉ người đăng ký

– Họ và tên:

– Địa chỉ:

– Điện thoại:                                Fax:                                        E mail :

4. Họ và tên, địa chỉ tác giả giống

1.

2.

5. Thông tin về nguồn gốc, phương pháp duy trì và nhân giống

5.1. Nguồn gốc vật liệu

5.2. Phương pháp tạo giống

5.2.1. Dòng tự phối

5.2.2. Giống lai đơn

5.2.3. Giống lai 3

5.2.4. Giống lai kép

5.2.5. Giống thụ phấn tự do

5.2.6. Giống khác

5.3. Quá trình chọn tạo

Năm/vụ                          địa điểm

6. Giống đã được bảo hộ hoặc công nhận ở nước ngoài

1. Nước                                       Ngày         tháng         năm

2. Nước                                       Ngày      tháng         năm

7. Tính trạng đăc trưng của giống

Bảng 3- Các tính trạng đặc trưng của giống ngô

8. Các giống tương tự

Bảng 4 – Sự khác biệt giữa giống tương tự và giống khảo nghiệm

9. Các thông tin bổ sung giúp cho sự phân biệt giống

9.1. Khả năng chống chịu sâu bệnh

9.2. Các điều kiện đặc biệt để tiến hành khảo nghiệm giống

9.3. Các thông tin khác