TIÊU CHUẨN QUỐC GIA TCVN 5735-1:2009 (ISO 6621-1 : 2007) VỀ ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG – VÒNG GĂNG – PHẦN 1: TỪ VỰNG

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 5735-1 : 2009

ISO 6621-1 : 2007

ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG – VÒNG GĂNG – PHẦN 1: TỪ VỰNG

Internal combustion engines – Piston rings – Part 1: Vocabulary

Lời nói đầu

TCVN 5735-1 : 2009 hoàn toàn tương đương ISO 6621-1 : 2007.

TCVN 5735-1 : 2009 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia TCVN/TC 70 Động cơ đốt trong biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Bộ tiêu chuẩn TCVN 5735 (ISO 6621), Động cơ đốt trong – Vòng găng, gồm các phần sau:

– TCVN 5735-1 : 2009 (ISO 6621-1 : 2007), Phần 1: Từ vựng.

– TCVN 5735-2 : 2009 (ISO 6621-2 : 2007), Phần 2: Nguyên tắc đo kiểm.

– TCVN 5735-3 : 2009 (ISO 6621-3 : 2007), Phần 3: Đặc tính vật liệu.

– TCVN 5735-4 : 2009 (ISO 6621-4 : 2007), Phần 4: Yêu cầu kỹ thuật chung.

– TCVN 5735-5 : 2009 (ISO 6621-5 : 2007), Phần 5: Yêu cầu chất lượng.

Lời giới thiệu

ISO 6621 là một trong các bộ Tiêu chuẩn Quốc tế về vòng găng của động cơ đốt trong kiểu tịnh tiến. Các bộ Tiêu chuẩn Quốc tế khác là ISO 6622^[1],[2], ISO 6623^[3],ISO 6624 ^{[4],[5],[6],[7]}, ISO 6625^[8], ISO 6626^{[9],[10],[11]} và ISO 6627^[12].

ĐỘNG CƠ ĐỐT TRONG – VÒNG GĂNG – PHẦN 1: TỪ VỰNG

Internal combustion engines – Piston rings – Part 1: Vocabulary

1. Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này qui định các thuật ngữ được sử dụng chung cho vòng găng. Thuật ngữ này chỉ rõ loại vòng găng hoặc một số tính năng và đặc điểm của vòng găng.

Thuật ngữ và định nghĩa trong tiêu chuẩn này áp dụng cho vòng găng của động cơ đốt trong kiểu pít tông. Chúng cũng có thể được sử dụng cho vòng găng của máy nén làm việc trong các điều kiện tương tự.

CHÚ THÍCH 1: Các thuật ngữ và định nghĩa về nguyên tắc đo được quy định trong tiêu chuẩn TCVN 5735-2.

2. Tài liệu viện dẫn

Các tài liệu viện dẫn sau rất cần thiết cho việc áp dụng tiêu chuẩn này. Đối với các tài liệu viện dẫn ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản được nêu. Đối với các tài liệu viện dẫn không ghi năm công bố thì áp dụng phiên bản mới nhất, bao gồm cả các sửa đổi, bổ sung(nếu có).

TCVN 2244 (ISO 286-1), Đặc tính hình học của sản phẩm – Hệ thống ISO về dung sai và lắp ghép – Phần 1: Cơ sở của dung sai, sai lệch và lắp ghép.

3. Phân loại vòng găng

4. Kiểu vòng găng

4.1. Hình dạng mặt cắt ngang (tiết diện)

Hình dạng mặt cắt ngang thường dùng được cho trong Bảng 1. Kết hợp các hình dạng từ Bảng 2 đến Bảng 5 với các hình dạng trong Bảng 1 chỉ ra những “nét chung” trong các tiêu chuẩn liên quan trong mỗi bảng.

Bảng 1 – Hình dạng mặt cắt ngang (tiết diện)

4.2. Hình dạng bề mặt lưng

Hình dạng bề mặt lưng thường dùng được cho trong Bảng 2.

Bảng 2 – Hình dạng bề mặt lưng

4.3. Hình dạng mép

Hình dạng mép thường dùng được cho trong Bảng 3.

Bảng 3 – Hình dạng mép

4.4. Hình dạng bề mặt được phủ, mạ và thấm nitơ

Hình dạng bề mặt được phủ, mạ và thấm nitơ thường dùng được cho trong Bảng 4.

Bảng 4 – Hình dạng bề mặt

4.5. Hình dạng miệng

Hình dạng miệng thường dùng được cho trong Bảng 5.

Bảng 5 – Hình dạng miệng

5. Mô tả về vòng găng

5.1. Vòng găng ở trạng thái tự do (không có ứng suất)

Thuật ngữ thường dùng để mô tả vòng găng ở trạng thái tự do được cho trong Hình 1.

CHÚ DẪN

Hình 1 – Vòng găng ở trạng thái tự do ( không ứng suất)

5.2. Vòng găng ở trạng thái đóng

Thuật ngữ bổ sung thường dùng để mô tả vòng găng ở trạng thái đóng được cho trong Hình 2.

CHÚ DẪN

1. Khe hở miệng ở trạng thái đóng, s₁

2. Đường kính danh nghĩa của vòng găng/lỗ xy lanh, d₁.

Hình 2 – Vòng găng ở trạng thái đóng

5.3. Vòng găng lắp ở trạng thái đóng

Thuật ngữ thường dùng để mô tả vòng găng lắp trong rãnh pít tông được cho trong Hình 3.

CHÚ DẪN

Hình 3 – Khe hở vòng găng

5.4. Mép, bề mặt và mặt

Thuật ngữ thường dùng để mô tả mép, bề mặt và mặt vòng găng được cho trong Hình 4.

CHÚ DẪN

Hình 4 – Mép, bề mặt và mặt

5.5. Mép vát

Thuật ngữ thường dùng để mô tả sự vát mép trên vòng găng được cho trong Hình 5.

CHÚ DẪN

Hình 5 – Mép vát

5.6. Vòng găng gạt dầu

Thuật ngữ thường dùng để mô tả vòng găng Napier và vòng găng gạt dầu được cho trong Hình 6.

CHÚ DẪN

Hình 6 – Mặt cắt ngang (Tiết diện) vòng găng Napier

5.7. Vòng găng dầu

Thuật ngữ thường dùng để mô tả vòng găng dầu xẻ rãnh có lò xo xoắn được cho trong Hình 7.

CHÚ DẪN

Hình 7 – Vòng găng dầu xẻ rãnh có lò xo xoắn

Thuật ngữ thường dùng để mô tả vòng găng dầu/vòng găng có vòng đệm đàn hồi được cho trong Hình 8.

CHÚ DẪN

Hình 8 – Vòng găng dầu/vòng găng có vòng đệm đàn hồi

6. Thuật ngữ và định nghĩa

Tiêu chuẩn này sử dụng các thuật ngữ và định nghĩa sau:

6.1. Kiểu vòng găng (Types of piston ring)

6.1.1. Vòng găng (piston ring)

Chi tiết đàn hồi bằng fero có hình vành khuyên giãn ra ngoài, được lắp vào một rãnh trên pít tông, làm kín khí và chất lỏng do chênh áp giữa mặt lưng và mặt đáy của vòng găng theo thứ tự với mặt lỗ xy lanh và rãnh trên pít tông.

6.1.2. Vòng găng đơn (single-piece ring)

Vòng găng được tạo thành chỉ từ một chi tiết để lắp vào một rãnh vòng găng trên pít tông.

6.1.3. Vòng găng tổ hợp (multi-piece ring)

Vòng găng bao gồm hai hoặc nhiều chi tiết thành phần để lắp vào một rãnh vòng găng trên pít tông.

6.1.4. Vòng găng khí (compression ring)

Vòng găng dùng để ngăn không cho khí lọt qua pít tông.

6.1.5. Vòng găng dầu (oil control ring)

Vòng găng có các rãnh hồi dầu hoặc một kết cấu tương đương dùng để gạt dầu từ thành xy lanh.

6.1.6. Vòng găng tiết diện hình chữ nhật (rectangular ring)

Vòng găng khí với mặt cắt ngang có dạng đơn giản hình chữ nhật đảm bảo bao kín đủ dưới các điều kiện làm việc bình thường của động cơ.

6.1.7. Vòng găng tiết diện hình chêm (keystone ring)

Vòng găng khí với hai mặt đáy nghiêng.

CHÚ THÍCH: Vòng găng hình chêm được sử dụng trong các trường hợp vòng găng có thể bị kết muội than. Do hình chêm của nó, bất kỳ một chuyển động theo hướng kính nào của vòng găng cũng làm thay đổi khe hở dọc và do đó giảm thiểu sự kết muội thanh.

6.1.8. Vòng găng tiết diện nửa hình chêm (half keystone ring).

Vòng găng khí với một mặt đáy nghiêng.

CHÚ THÍCH: Thường mặt đáy nghiêng là mặt hướng về phía buồng cháy.

6.1.9. Vòng găng gạt dầu (cắt bậc) (scraper ring (stepped))

Vòng găng có bậc dạng chữ nhật trên mép lưng phía dưới để gạt dầu từ thành xy lanh.

CHÚ THÍCH: Nó cũng có thể được dùng làm vòng găng khí phía dưới.

6.1.10. Vòng găng Napier (dạng côn có cắt bậc phía dưới) (undercut step)

Vòng găng gạt dầu có bậc cắt phía dưới theo bán kính.

6.1.11. Vòng găng dầu xẻ rãnh (slotted oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh với các mặt đáy song song và hai mặt tiếp xúc với xy lanh.

CHÚ THÍCH: Do mặt tiếp xúc với xy lanh nên áp suất tiếp xúc cao.

6.1.12. Vòng găng dầu vát mép (bevelled-edge oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh với các mép hướng lên của mặt tiếp xúc được vát xiên.

CHÚ THÍCH: Các mép lưng của cả hai bề mặt tiếp xúc được vát để tăng áp suất tiếp xúc và do đó hiệu quả gạt dầu tốt hơn.

6.1.13. Vòng găng dầu vát hai mép (double-bevelled oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh với các mép hướng lên của mặt tiếp xúc được vát.

CHÚ THÍCH: Nhờ mép vát của cả hai mặt tiếp xúc ở cùng hướng nên hiệu quả gạt dầu thậm chí được cải thiện tốt hơn nữa.

6.1.14. Vòng găng dầu xẻ rãnh có lò xo xoắn (coil-spring-loaded slotted oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh mà áp suất hướng kính của nó được tăng lên nhờ lò xo xoắn hình trụ.

CHÚ THÍCH: Lò xo này tác động lên mặt trong của vòng găng với áp lực bằng nhau theo mọi hướng.

6.1.15. Vòng găng dầu vát mép có lò xo xoắn (coil-spring-loaded bevelled-edge oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh cos lò xo xoắn với các mặt tiếp xúc mà mép ngoài của chúng được vát xiên.

6.1.16. Vòng găng dầu vát hai mép có lò xo xoắn (coil-spring-loaded double-bevelled oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh và lò xo xoắn với các mặt tiếp xúc mà các mép hướng lên của chúng được vát nghiêng.

6.1.17. Vòng găng dầu mạ crôm vát mép có lò xo xoắn (coil-spring-loaded bevelled-edge chromium plated oil control ring)

Vòng găng dầu có rãnh và lò xo xoắn với mặt tiếp xúc được mạ crôm và mép trong và mép ngoài được vát.

CHÚ THÍCH: Có thể được mài theo prôfin hoặc không.

6.1.18. Vòng găng dầu/vòng găng có vòng đệm đàn hồi (expander/segment oil control ring)

Vòng găng dầu tổ hợp gồm một vòng đệm đàn hồi và hai vòng găng.

CHÚ THÍCH: Kết cấu vòng đệm đàn hồi có thể thay đổi do nhà sản xuất.

6.2. Đặc điểm vật lý của vòng găng (Physical characteristics of rings)

6.2.1. Đường kính danh nghĩa của vòng găng (nominal ring diameter)

Đường kính danh nghĩa, d₁, bằng đường kính danh nghĩa của xy lanh theo TCVN 2244.

6.2.2. Đường đối chứng (witness line)

Đường tiếp xúc liền mảnh tạo thành trên bề mặt lưng của vòng găng mà có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

6.2.3. Miệng (joint)

Vị trí hai đầu mút vòng găng gặp nhau.

6.2.4. Mặt đầu (butting)

Hai bề mặt miệng vòng găng.

6.2.5. Khe hở miệng tự do hiệu dụng (effective free gap)

Khe hở miệng tự do, m, trừ đi khe hở miệng ở trạng thái đóng s₁.

Xem Hình 1 đối với m, xem Hình 2 đối với s₁.

CHÚ THÍCH: Khe hở miệng tự do được sử dụng trong công thức để tính giá trị E – lực tiếp tuyến, F_t – lực hướng tâm và F_d – ứng suất.

6.2.6. Dạng phân bố áp suất (pressure pattern)

Sự phân bố áp suất tiếp xúc quanh chu vi vòng găng khi được lắp vào lỗ xy lanh danh nghĩa của nó.

6.2.7. Áp suất tiếp xúc (contact pressure)

Áp suất mà vòng găng tác dụng theo hướng kính lên thành xy lanh.

CHÚ THÍCH: Áp suất được tính bằng N/mm²

6.2.8. Độ lọt ánh sáng (pin point or burry light)

Sự phân bố không liên tục của ánh sáng nhưng không phải ánh sáng trực tiếp từ nguồn sáng quan sát được trong các phép thử độ kín ánh sáng.

6.3. Chi tiết pít tông (piston part)

6.3.1. Rãnh vòng găng (ring groove)

Rãnh ở trên pít tông dùng để lắp vòng găng.

6.4. Dụng cụ đo (Measuring devices)

6.4.1. Dưỡng kiểm tra vòng găng (ring gauge)

Dưỡng hình vành khuyên cứng có đường kính trong bằng đường kính danh nghĩa của xy lanh.

6.4.2. Mặt phẳng tham chiếu (mặt chuẩn gốc) (reference plane (datum surface)

Mặt phẳng để định vị đặt vòng găng để đo kiểm tra, ngoại trừ các trường hợp được quy định khác.

PHỤ LỤC A

(Quy định)

DANH MỤC THUẬT NGỮ TƯƠNG ĐƯƠNG BẰNG TIẾNG ANH VÀ TIẾNG VIỆT

Danh mục thuật ngữ

THƯ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] ISO 6622-1, Internal combustion engines – Piston rings – Part1: Rectangular rings made of cast Iron (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 1: Vòng găng tiết diện hình chữ nhật làm bằng gang xám).

[2] ISO 6622-2, Internal combustion engines – Piston rings – Part2: Rectangular rings made of steel (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 2: Vòng găng tiết diện hình chữ nhật làm bằng thép).

[3] ISO 6623, Internal combustion engines – Piston rings – Scraper rings made of cast iron (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Vòng găng gạt dầu làm bằng gang xám).

[4] ISO 6624-1, Internal combustion engines – Piston rings – Part 1: Keystone rings made of cast  iron (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 1: Vòng găng tiết diện hình chêm làm bằng gang xám).

[5] ISO 6624-2, Internal combustion engines – Piston rings – Part 2: Half keystone rings made of cast  iron (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 2: Vòng găng tiết diện nửa hình chêm làm bằng gang xám).

[6] ISO 6624-3, Internal combustion engines – Piston rings – Part 3: Keystone rings made of steel (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 3: Vòng găng tiết diện hình chêm làm bằng thép).

[7] ISO 6624-4, Internal combustion engines – Piston rings – Part 4: Half keystone rings made of steel (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 4: Vòng găng tiết diện nửa hình chêm làm bằng thép).

[8] ISO 6625, Internal combustion engines – Piston rings – Oil control rings (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Vòng găng dầu).

[9] ISO 6626, Internal combustion engines – Piston rings – Coil-spring-loaded oil control rings (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Vòng găng dầu có lò xo xoắn).

[10] ISO 6626-2, Internal combustion engines – Piston rings – Part 2: Coil-spring-loaded oil control rings of narrow width made of cast iron (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 2: Vòng găng dầu có lò xo xoắn chiều cao nhỏ làm bằng gang xám).

[11] ISO 6626-3, Internal combustion engines – Piston rings – Part 3: Coil-spring-loaded and nitried oil control rings made of steel (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Phần 3: Vòng găng có lò xo xoắn và vòng găng dầu thấm nitơ làm bằng thép).

[12] ISO 6627, Internal combustion engines – Piston rings – Expanderlsegment oil control rings (Động cơ đốt trong – Vòng găng – Vòng găng dầu có vòng đệm đàn hồi).