TIÊU CHUẨN NGÀNH 10TCN 556:2002 VỀ QUY PHẠM KHẢO NGHIỆM TÍNH KHÁC BIỆT, TÍNH ĐỒNG NHẤT VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA GIỐNG NGÔ DO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN BAN HÀNH

TIÊU CHUẨN NGÀNH

10TCN 556:2002

TIÊU CHUẨN NGÀNH QUI PHẠM KHẢO NGHIỆM TÍNH KHÁC BIỆT, TÍNH ĐỒNG NHẤT VÀ TÍNH ỔN ĐỊNH CỦA GIỐNG NGÔ
Procedure to conduct tests for Distinctness, Uniformity and Stability of Maize varieties

1. Đối tượng và phạm vi áp dụng

 1.1 Quy phạm này quy định nguyên tắc, nội dung và phương pháp khảo nghiệm tính khác biệt (Distinctness), tính đồng nhất (uniformity) và tính ổn định (Stability)-gọi tắt là khảo nghiệm DUS-của các dòng tự phối, giống ngô lai và giống ngô thụ phấn tự do mới thuộc loài Zea mays L. (trừ các giống ngô trồng làm cảnh).

1.2. Quy phạm này áp dụng cho các giống ngô mới của mọi tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đăng ký khảo nghiệm DUS để bảo hộ quyền tác giả hoặc công nhận giống.

2- Giải thích từ ngữ

Trong quy phạm này các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

2.1. Giống khảo nghiệm: Là giống ngô mới được đăng ký khảo nghiệm DUS.

2.2. Giống điển hình: Là giống được sử dụng làm chuẩn đối với một trạng thái biểu hiện cụ thể của một tính trạng.

2.3. Giống đối chứng: Là các giống cùng nhóm với giống khảo nghiệm, có nhiều tính trạng tương tự nhất với giống khảo nghiệm.

2.4 . Mẫu chuẩn: Là mẫu giống có các tính trạng đặc trưng phù hợp với bản mô tả giống, được cơ quan chuyên môn có thẩm quyền công nhận.

2.5. Tính trạng đặc trưng: Là những tính trạng được di truyền ổn định, ít bị biến đổi bởi tác động của ngoại cảnh, có thể nhận biết và mô tả được một cách chính xác.

2.6. Cây khác dạng: Cây được coi là khác dạng nếu nó khác biệt rõ ràng với giống khảo nghiệm ở một hoặc nhiều tính trạng được sử dụng trong khảo nghiệm DUS.

3. Yêu cầu vật liệu khảo nghiệm

3.1. Giống khảo nghiệm

3.1.1. Khối lượng hạt giống tối thiểu tác giả phải gửi cho cơ quan khảo nghiệm để khảo nghiệm và lưu mẫu là:

– Dòng tự phối: 1500 hạt/dòng.

– Đối với các giống thụ phấn tự do: 3 kg/giống.

– Đối với giống lai: 3kg hạt lai và mỗi dòng bố mẹ 1500 hạt, nếu cơ quan khảo nghiệm yêu cầu.

3.1.2. Chất lượng hạt giống về tỷ lệ nảy mầm, độ ẩm và độ sạch tối thiểu phải tương đương cấp xác nhận theo 10 TCN 313-98, đối với hạt giống ngô thụ phấn tự do hoặc 10 TCN 312-98, đối với dòng tự phối, hạt giống bố, mẹ và giống ngô lai.

3.1.3. Mẫu giống gửi khảo nghiệm không được xử lý bằng bất kì hình thức nào, trừ khi cơ quan khảo nghiệm cho phép hoặc yêu cầu.

3.1.4. Thời gian gửi giống: Theo quy định của cơ quan khảo nghiệm.

3.2. Giống đối chứng

3.2.1. Trong bản đăng ký giống khảo nghiệm (phụ lục 3), tác giả đề xuất các giống đối chứng và nói rõ những đặc tính khác biệt giữa chúng với giống khảo nghiệm. Cơ quan khảo nghiệm xem xét đề xuất của tác giả và quyết định các giống được chọn làm đối chứng.

3.2.2.  Giống đối chứng được lấy từ mẫu giống chuẩn của cơ quan khảo nghiệm. Trường hợp cần thiết cơ quan khảo nghiệm có thể yêu cầu tác giả cung cấp giống đối chứng và tác giả phải chịu trách nhiệm về mẫu giống cung cấp. Khối lượng và chất lượng giống đối chứng như quy định ở mục 3.1.

4. Phân nhóm giống khảo nghiệm

Các giống khảo nghiệm được phân thành nhóm dựa theo các tính trạng sau:

+ Theo mục đích sử dụng: Ngô tẻ/Ngô nếp/Ngô đường/Ngô rau.

+ Theo các tính trạng đặc trưng:

– Bông cờ: Thời gian trỗ (tính trạng 7).

– Bắp: Sắc tố antoxian của râu (tính trạng 16).

– Cây: Chiều cao cây (tính trạng 22.1, 22.2).

– Bắp: Dạng hạt (tính trạng 30)

– Bắp: Màu của đỉnh hạt (tính trạng 32).

– Bắp: Sắc tố antoxian của mày hạt trên lõi (tính trạng 33).

5. Phương pháp bố trí thí nghiệm

5.1. Thời gian khảo nghiệm: Tối thiểu là 2 vụ có điều kiện tương tự.

5.2. Số điểm khảo nghiệm: Bố trí tại một điểm, nếu có tính trạng không thể đánh giá được thì có thể thêm 1 điểm bổ sung.

5.3. Bố trí thí nghiệm

– Ruộng thí nghiệm phải bằng phẳng, đồng đều, sạch cỏ dại, chủ động tưới tiêu.

– Thí nghiệm được bố trí tối thiểu 2 lần nhắc lại.

– Mỗi lần nhắc lại:

+ Đối với khảo nghiệm các dòng tự phối: Mỗi dòng khảo nghiệm trồng 2 hàng, mỗi hàng 15 cây (số cây trên ô là 30 cây); mỗi dòng đối chứng gieo 1 hàng (15 cây). Khoảng cách gieo: hàng cách hàng 70cm, cây cách cây 35cm,

+ Đối với khảo nghiệm giống thụ phấn tự do và giống lai: Mỗi giống khảo nghiệm trồng 4 hàng, mỗi hàng 15 cây (số cây trên ô là 60 cây); mỗi giống đối chứng gieo 2 hàng (30 cây). Khoảng cách gieo: hàng cách hàng 70cm, cây cách cây 35cm.

– Các dòng hoặc giống khảo nghiệm được gieo liền kề với các dòng hoặc giống đối chứng. Xung quanh thí nghiệm phải có băng bảo vệ, chiều rộng băng tối thiểu có thể trồng được 2 hàng ngô.

5.4. Các biện pháp kỹ thuật khác áp dụng theo Quy phạm khảo nghiệm giống ngô 10 TCN 341-98.

6. Bảng các tính trạng đặc trưng

6.1. Để đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định phải sử dụng Bảng các tính trạng đặc trưng của giống ngô.

6.2. Trong bảng mô tả các tính trạng đặc trưng, những tính trạng đánh dấu (*) được sử dụng cho tất cả các giống và luôn có trong bản mô tả giống, trừ khi trạng thái biểu hiện của tính trạng trước hoặc điều kiện môi trường làm cho nó không biểu hiện được. Kí hiệu (+) để đánh dấu các tính trạng được giải thích hoặc minh hoạ ở phụ lục 2.

Các tính trạng được theo dõi vào những giai đoạn sinh trưởng thích hợp của cây. Các giai đoạn sinh trưởng được biểu thị bằng số ở cột thứ 2 của bảng.

7. Phương pháp đánh giá

7.1. Đánh giá tính khác biệt

7.1.1. Tất cả các quan sát để đánh giá tính khác biệt phải được tiến hành trên các cây riêng biệt hoặc được đo đếm ít nhất trên 40 cây ngẫu nhiên hoặc các bộ phận của 40 cây đó (trừ cây giao phấn trong dòng tự phối và cây tự thụ phấn của dòng bố mẹ trong giống lai đơn). Các quan sát có liên quan đến bắp phải được thực hiện đối với bắp trên cùng.

7.1.2. Đối với các giống lai, để đánh giá tính khác biệt có thể thiết lập một hệ thống kiểm tra được sàng lọc trước trên cơ sở dòng bố mẹ và công thức lai theo các yêu cầu sau:

Mô tả các dòng bố mẹ theo bảng các tính trạng đặc trưng.

Kiểm tra nguồn gốc dòng bố mẹ so sánh với tập đoàn dòng hiện có dựa vào các đặc điểm ghi trong bảng mô tả các dòng bố mẹ để sàng lọc các dòng tự phối gần nhau nhất.

Kiểm tra công thức lai của giống khảo nghiệm so với công thức lai của các giống lai đã biết đến rộng rãi, chú ý đến dòng tự phối có quan hệ gần nhau nhất.

Đánh giá tính khác biệt của giống khảo nghiệm so với các giống có công thức lai tương tự.

7.1.3 – Tính khác biệt được xác định bởi sự khác nhau của từng tính trạng đặc trưng giữa giống khảo nghiệm và giống đối chứng.

– Đối với các tính trạng định tính (quan sát, thử nếm): Giống khảo nghiệm và giống đối chứng được coi là khác biệt, nếu ở tính trạng cụ thể chúng biểu hiện ở 2 trạng thái khác nhau một cách rõ ràng và chắc chắn.

– Đối với các tính trạng định lượng (đo đếm): Sự khác biệt có ý nghĩa giữa giống khảo nghiệm và giống đối chứng dựa trên giá trị LSD ở xác suất tin cậy tối thiểu 95%.

7.2. Đánh giá tính đồng nhất

7.2.1. Dòng tự phối và giống lai đơn

+ Phương pháp chủ yếu để đánh giá tính đồng nhất của giống khảo nghiệm là căn cứ vào tỷ lệ cây khác dạng của tất cả các cây trên ô thí nghiệm.

áp dụng một quần thể chuẩn với tỷ lệ cây khác dạng tối đa là 1% với dòng tự phối, 2% với giống lai đơn ở xác suất tin cậy tối thiểu 95%. Như vậy, số cây khác dạng tối đa của thí nghiệm (cả 2 lần nhắc lại) cho phép như sau:

– Dòng tự phối (60 cây): 2 cây.

– Giống lai đơn (120 cây): 5 cây.

7.2.3. Giống lai 3, lai kép, lai nhiều dòng và các giống thụ phấn tự do

– Đối với tính trạng định tính: Tính đồng nhất của giống khảo nghiệm được so sánh một cách trực tiếp với mức độ đồng nhất của giống đối chứng.

– Đối với tính trạng định lượng: áp dụng phương pháp COYU (Combined Over Years Uniformity).

7.2.4. Tính đồng nhất còn được đánh giá thông qua so sánh hệ số biến động (CV%) của mỗi tính trạng giữa giống khảo nghiệm và giống đối chứng. Nếu giá trị CV% của giống khảo nghiệm tương đương hoặc thấp hơn giống đối chứng thì có thể coi giống khảo nghiệm là đồng nhất.

7.3. Đánh giá tính ổn định

Tính ổn định của giống được đánh giá gián tiếp thông qua đánh giá tính khác biệt và tính đồng nhất. Nếu số liệu các vụ khảo nghiệm giống nhau hoặc khác nhau không có ý nghĩa ở xác suất tin cậy tối thiểu 95% thì có thể coi tính trạng đó ổn định.

7.4. Phương pháp chi tiết đánh giá tính khác biệt, tính đồng nhất, tính ổn định áp dụng theo hướng dẫn chung về khảo nghiệm DUS (UPOV-TG/1/3) và các tài liệu liên quan khác của Hiệp hội quốc tế bảo hộ giống cây trồng mới (UPOV).

7.5. Để hạn chế sai số, các vụ khảo nghiệm cần do một cán bộ (hoặc nhóm cán bộ) theo dõi đánh giá và ghi chép kết quả.

8. Báo cáo kết quả khảo nghiệm

Cơ quan khảo nghiệm phải hoàn thành báo cáo kết quả khảo nghiệm DUS chậm nhất không quá 60 ngày sau khi kết thúc thí nghiệm.

Cơ quan khảo nghiệm thông báo kết quả khảo nghiệm cho các tổ chức, các nhân có giống khảo nghiệm và báo cáo cho Hội đồng Khoa học công nghệ Bộ để xét công nhận giống hoặc Văn phòng Bảo hộ giống cây trồng mới để xét bảo hộ quyền tác giả.

Bảng các tính trạng đặc trưng của giống ngô

PHỤ LỤC II:

CÁC GIAI ĐOẠN SINH TRƯỞNG

PHỤ LỤC III:

BẢN ĐĂNG KÝ KHẢO NGHIỆM DUS GIỐNG NGÔ MỚI

1. Loài: Ngô (Zea mays l.)

– Ngô tẻ

– Ngô nếp

– Ngô đường

– Ngô rau

(gạch bỏ những từ không phù hợp)

2. Tên giống

3. Tên và địa chỉ người đăng kí

– Họ và tên:

– Địa chỉ:

– Điện thoại:

 Fax:

 E mail :

4. Họ và tên, địa chỉ tác giả giống

1.

 2….

5. Thông tin về nguồn gốc, phương pháp duy trì và nhân giống

5.1. Nguồn gốc vật liệu

5.2. Phương pháp tạo giống

5.2.1. Dòng tự phối

5.2.2. Giống lai đơn.

5.2.3. Giống lai 3.

5.2.4. Giống lai kép.

5.2.5. Giống thụ phấn tự do.

5.2.6. Giống khác.

5.3. Quá trình chọn tạo: Năm/vụ, địa điểm.

6. Giống đã được bảo hộ hoặc công nhận ở nước ngoài

1. Nước  Ngày tháng năm.

2. Nước  Ngày  tháng năm .

7. Tính trạng đăc trưng của giống

(*) Đánh dấu (+) hoặc điền số liệu cụ thể vào ô trống tương ứng cho phù hợp với trạng thái biểu hiện của giống.

8. Các giống đối chứng

 Tên giống đối chứng Những tính trạng khác biệt

9. Các thông tin bổ sung giúp cho sự phân biệt giống

9.1. Khả năng chống chịu sâu bệnh:

9.2. Các điều kiện đặc biệt để tiến hành khảo nghiệm giống:

9.3. Các thông tin khác: