TIÊU CHUẨN QUỐC GIA TCVN 8761-2:2020 KHẢO NGHIỆM GIÁ TRỊ CANH TÁC VÀ GIÁ TRỊ SỬ DỤNG CÁC LOÀI CÂY LÂM SẢN

TIÊU CHUẨN QUỐC GIA

TCVN 8761-2:2020

GIỐNG CÂY LÂM NGHIỆP – KHẢO NGHIỆM GIÁ TRỊ CANH TÁC VÀ GIÁ TRỊ SỬ DỤNG

PHẦN 2: NHÓM LOÀI CÂY LÂM SẢN NGOÀI GỖ THÂN GỖ LẤY HẠT VÀ LẤY QUẢ

Forest tree cultivars – Testing for Value of Cultivation and Use
Part 2: Non – Timber Forest tree for fruit and seed Products

Lời nói đầu

TCVN 8761-2 : 2020 do Trung tâm Nghiên cứu Lâm sản ngoài gỗ – Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam biên soạn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị, Tổng Cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng thẩm định, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

Bộ Tiêu chuẩn TCVN Giống cây Lâm nghiệp – Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) gồm 3 phần:

TCVN 8761-1 : 2017, phần 1 : Giống cây Lâm nghiệp – Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) – Nhóm các loài cây lấy gỗ.

TCVN 8761-2 : 2020, phần 2 : Giống cây Lâm nghiệp – Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) – Nhóm các loài cây lâm sản ngoài gỗ thân gỗ lấy hạt và lấy quả.

TCVN 8761-3 : 2020, phần 3 : Giống cây Lâm nghiệp – Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) – Nhóm các loài cây ngập mặn.

GIỐNG CÂY LÂM NGHIỆP – KHẢO NGHIỆM GIÁ TRỊ CANH TÁC VÀ GIÁ TRỊ SỬ DỤNG
PHẦN 2: NHÓM LOÀI CÂY LÂM SẢN NGOÀI GỖ THÂN GỖ LẤY HẠT VÀ LẤY QUẢ

Forest tree cultivars – Testing for Value of Cultivation and Use
Part 2: Non – Timber Forest tree for fruit and seed Products

1  Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định yêu cầu về bố trí khảo nghiệm, các chỉ tiêu và phương pháp đánh giá kết quả khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng (VCU) đối với nhóm loài cây lâm sản ngoài gỗ thân gỗ lấy quả và lấy hạt.

2  Thuật ngữ và định nghĩa

Tiêu chuẩn này sử dụng các thuật ngữ sau:

2.1

Cây lâm sản ngoài gỗ (Plants of Non-timber forest products)

Cây lâm nghiệp cung cấp các sản phẩm lâm sản không phải là gỗ.

2.2

Giống khảo nghiệm (Testing cultivar)

Giống cây trồng lâm nghiệp mới được đưa vào để khảo nghiệm.

2.3

Cây lâm sản ngoài gỗ thân gỗ lấy quả và lấy hạt

Cây lâm sản ngoài gỗ thân gỗ cung cấp các sản phẩm là quả và hạt.

2.4

Giông cây trồng lâm nghiệp mới (New forest tree cultivar)

Giống mới được chọn tạo hoặc giống mới nhập lần đầu, chưa có tên trong danh mục giống cây trồng lâm nghiệp đã được công bố.

2.5

Giống đối chứng (Control cultivar)

Giống cùng loài hoặc cùng chi với giống khảo nghiệm đã được công nhận hoặc giống đang được gieo trồng phổ biến tại địa phương. Chất lượng của giống đối chứng phải tương đương với các giống khảo nghiệm.

2.6

Khảo nghiệm giá trị canh tác và giá trị sử dụng – VCU (Testing for Value of Cultivation and Use)

Quá trình đánh giá giá trị canh tác và giá trị sử dụng của giống cây trồng lâm nghiệp mới trong điều kiện và thời gian nhất định nhằm xác định năng suất, chất lượng và tính thích ứng hoặc tính chống chịu sâu bệnh hoặc điều kiện bất thuận.

Khảo nghiệm VCU cây lâm nghiệp bao gồm khảo nghiệm loài, khảo nghiệm xuất xứ, khảo nghiệm hậu thế và khảo nghiệm dòng vô tính.

2.7

Khảo nghiệm loài – xuất xứ (Species – provenance test)

Khảo nghiệm so sánh các loài và các xuất xứ của loài trong một hoặc một số điều kiện lập địa nhất định nhằm chọn được những loài và xuất xứ có các tính trạng mong muốn.

2.8

Khảo nghiệm hậu thế (Progeny test)

Khảo nghiệm so sánh cây hạt thế hệ sau của các cây giống đã được chọn lọc và đánh giá nhằm chọn được cây giống có khả năng di truyền các đặc tính mong muốn cho đời sau.

2.9

Khảo nghiệm dòng vô tính (Clonal test)

Khảo nghiệm đánh giá các dòng vô tính mới chọn tạo so với giống đã có hoặc giống đang được gieo trồng phổ biến tại địa phương.

2.10

Xuất xứ (Provenance)

Địa điểm của cây mẹ lấy vật liệu giống (hạt, hom, cành, mô). Xuất xứ nguyên sinh là nơi lấy giống từ rừng tự nhiên, trong trường hợp này xuất xứ đồng nghĩa với nguồn gốc. Xuất xứ thứ sinh là nơi lấy giống từ rừng trồng.

2.11

Cây trội lâm sản ngoài gỗ (Plus tree)

Những cây riêng biệt được lựa chọn căn cứ vào những đặc điểm ưu trội được đánh giá theo mục tiêu sản phẩm cần đạt.

2.12

Dòng vô tính (Clone)

Tất cả các cây được sinh sản hoặc nhân giống bằng phương pháp vô tính (nuôi cấy mô, giâm hom, ghép, chiết) từ cùng một cây mẹ.

3  Bố trí khảo nghiệm

3.1

Khảo nghiệm loài

Theo khối ngẫu nhiên, tối thiểu 3 lần lặp lại, mỗi lần ít nhất là 25 cây cho 1 giống khảo nghiệm, bố trí trồng trong 5 hàng, mỗi hàng 5 cây.

3.2

Khảo nghiệm xuất xứ

Theo khối ngẫu nhiên, tối thiểu 4 lần lặp lại, mỗi lần ít nhất 49 cây cho 1 giống khảo nghiệm, bố trí trồng trong 7 hàng, mỗi hàng 7 cây.

3.3

Khảo nghiệm hậu thế

Theo khối ngẫu nhiên (hàng – cột), tối thiểu 8 lần lặp lại, mỗi lần ít nhất 3 cây cho 1 giống khảo nghiệm; bố trí trồng thành 1 hàng.

3.4

Khảo nghiệm dòng vô tính

Theo khối ngẫu nhiên, tối thiểu 4 lần lặp lại với tổng số ít nhất 10 cây cho 1 giống khảo nghiệm, bố trí trồng thành 1 hàng.

4  Thời gian khảo nghiệm

Tối thiểu phải có 2 vụ liên tục được thu hoạch cho sản phẩm ổn định.

5  Các chỉ tiêu đánh giá giống khảo nghiệm

Các chỉ tiêu đánh giá giống khảo nghiệm và phương pháp xác định tại Bảng 1:

Bảng 1 – Các chỉ tiêu và phương pháp đánh giá giống khảo nghiệm

6  Kiểm tra sự sai khác giữa các giống khảo nghiệm

Kiểm tra sự sai khác giữa các trung bình mẫu về chỉ tiêu theo dõi theo phương pháp thống kê toán học trong lâm nghiệp.

7  Phương pháp kiểm tra kết quả khảo nghiệm

7.1  Thời điểm kiểm tra

Sau thời điểm đo đếm các chỉ tiêu khảo nghiệm lần cuối tối đa 3 tháng.

7.2  Thời gian khảo nghiệm

Xác định qua hồ sơ/nhật ký khảo nghiệm.

7.3  Bố trí khảo nghiệm, sơ đồ khảo nghiệm

Đối chiếu sơ đồ thiết kế khảo nghiệm với bố trí khảo nghiệm tại hiện trường.

7.4  Tỷ lệ sống

Đếm số cây còn lại để xác định tỷ lệ sống của giống khảo nghiệm và giống đối chứng. Tỷ lệ sống được tính theo công thức tại quy định tại hàng 1 cột 6 Bảng 1.

7.5  Đường kính tại 1,3m hoặc đường kính gốc, chiều cao vút ngọn, đường kính tán

Đo các chỉ tiêu đường kính tại 1,3m (D_1.3) hoặc đường kính gốc (D₀₀), chiều cao vút ngọn (H_vn) và đường kính tán (D_tán) toàn bộ số cây của giống khảo nghiệm và giống đối chứng.

7.6  Tỷ lệ cây ra hoa, tỷ lệ cây đậu quả

Đếm số cây ra hoa, số cây đậu quả và số cây trồng còn sống trong khảo nghiệm để tính tỷ lệ cây ra hoa, tỷ lệ cây đậu quả. Tỷ lệ cây ra hoa được tính theo công thức tại quy định tại hàng 5 cột 6 Bảng 1. Tỷ lệ cây đậu quả được tính theo công thức tại quy định tại hàng 6 cột 6 Bảng 1.

7.7  Năng suất quả hoặc hạt

Cân khối lượng quả hoặc hạt được thu hoạch trên toàn khảo nghiệm để tính năng suất quả hoặc hạt cho 1 ha. Sản lượng quả hoặc hạt được tính theo công thức tại quy định tại hàng 7 cột 6 Bảng 1.

7.8  Hình thái và độ đồng đều của quả hoặc hạt

Quan sát hình thái, màu sắc và độ đồng đều của quả hoặc hạt trong toàn khảo nghiệm sau khi thu hoạch để xác định chất lượng quả hoặc hạt trong khảo nghiệm.

7.9  Mức độ sâu bệnh hại

Quan sát tất cả số cây của giống được chọn để công nhận, tính mức độ sinh vật gây hại theo công thức trong hàng 10 cột 6 bảng 1.

8  Báo cáo kết quả khảo nghiệm

Báo cáo kết quả khảo nghiệm gồm các mục: địa điểm khảo nghiệm, vật liệu giống đưa vào khảo nghiệm; sơ đồ khảo nghiệm; thời gian khảo nghiệm; kết quả đánh giá các chỉ tiêu khảo nghiệm quy định tại Bảng 1; kết luận và kiến nghị; số liệu gốc đo đếm khảo nghiệm.

Thư mục tài liệu tham khảo

[1]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2003) – Quyết định số 52/2003/QĐ-BNN ngày 02 tháng 4 năm 2003 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về việc ban hành Quy định về khảo nghiệm và công nhận giống cây trồng nông nghiệp mới; Quy định về đặt tên giống cây trồng mới;

[2]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2016) – Quyết định số 4487/QĐ-BNN-KHCN ngày 31/10/2016 của Bộ trưởng phê duyệt danh mục và kinh phí xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia bổ sung đợt 2 năm 2016 và đợt 1 năm 2017.

[3]. Dự án Lâm sản ngoài gỗ tại Việt Nam pha II (2007). Lâm sản ngoài gỗ Việt Nam. NXB Bản đồ, Hà Nội, 2007;

[4]. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 1-1 : 2008 Xây dựng tiêu chuẩn – Phần 1: Quy trình xây dựng tiêu chuẩn quốc gia do ban kỹ thuật tiêu chuẩn thực hiện

[5]. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 1-2 : 2008 Xây dựng tiêu chuẩn – Phần 2: quy định về trình bày và thể hiện nội dung tiêu chuẩn quốc gia.

[6]. Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8761:2017 – Tiêu chuẩn giống cây lâm nghiệp – Giá trị khảo nghiệm và giá trị sử dụng – Yêu cầu kỹ thuật – phần 1: nhóm loài cây lấy gỗ.

[7]. Tiêu chuẩn ngành 04 TCN 147-2006 – Tiêu chuẩn công nhận giống cây trồng lâm nghiệp

[8]. Tiêu chuẩn ngành TCN 17:1998 – Tiêu chuẩn công nhận giống cây làm nghiệp.