TIÊU CHUẨN XÂY DỰNG VIỆT NAM TCXDVN 314:2005 VỀ HÀN KIM LOẠI – THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA

TIÊU CHUẨN XÂY DỰNG VIỆT NAM

TCXDVN 314: 2005

HÀN KIM LOẠI – THUẬT NGỮ VÀ ĐỊNH NGHĨA

Welding of metals – Terms and definitions

1 Phạm vi áp dụng

Tiêu chuẩn này quy định các thuật ngữ và định nghĩa chính áp dụng trong lĩnh vực hàn kim loại.

2 Thuật ngữ và định nghĩa

Mỗi khái niệm cơ bản được quy định bởi một thuật ngữ. Các thuật ngữ cùng nghĩa được ghi tiếp nối sau chữ CN (hạn chế sử dụng).

Thuật ngữ tương ứng của tiếng Anh và tiếng Nga được ghi ngay dưới thuật ngữ tiếng Việt theo trình tự Việt – Anh – Nga.

Thuật ngữ

Định nghĩa

2.1

Khái niệm chung

2.1.1

Hàn

Quá trình tạo ra những liên kết vững chắc

Welding

không thể tháo rời bằng cách thiết lập sự liên

Сварка.

kết nguyên tử giữa các phần tử được nối.

2.1.2

Liên kết hàn

Liên kết được thực hiện bằng hàn.

Welded joint

Сварное соединение.

2.1.3

Quá trình hàn

Các quá trình có hoặc không sử dụng: áp lực,

Welding process

kim loại phụ, làm chảy kim loại cơ bản.

Сварный процесс.

2.1.4

Mối hàn

Một bộ phận của liên kết hàn tạo nên do kim

Weld

loại nóng chảy kết tinh hoặc do biến dạng dẻo.

Сварный шов.

2.1.5

Kết cấu hàn

Kết cấu kim loại được chế tạo bằng phương

Welding structure

pháp hàn.

Сварная конструкция.

2.1.6

Nút hàn

Vị trí liên kết các chi tiết của kết cấu với nhau

Welded assembly; weldment

bằng hàn.

Сварный узел.

2.1.7

Liên kết hàn đồng nhất

Liên kết hàn trong đó kim loại hàn và kim loại

Homogeneous assembly

cơ bản không có sự khác nhau đáng kể về tính

Однородное сварное

chất cơ học và/ hoặc thành phần hoá học.

соединение.

Chú thích: Một liên kết hàn được chế tạo từ các kim loại

cơ bản tương tự nhau, không có kim loại bổ sung được coi

là liên kết hàn đồng nhất.

2.1.8

Liên kết hàn không đồng nhất

Liên kết hàn trong đó kim loại mối hàn và kim

Heterogeneous assembly

loại cơ bản có sự khác nhau đáng kể về tính

Разднородное сварное

chất cơ học và/ hoặc thành phần hoá học.

соединение.

2.1.9

Liờn kết hàn cỏc kim loại khỏc

Liên kết hàn trong đó các kim loại cơ bản khác

nhau

nhau đáng kể về tính chất cơ học và/ hoặc

Dissimilar metal joint

thành phần hoá học.

Cварное соединение разных

металлов.

2.1.10

Khuyết tật

Sự không liên tục trong mối hàn hoặc sai lệch

Imperfection

về ngoại dạng so với yêu cầu.

Дефест.

Chú thích: Trong TCVN 6115:1996 (ISO 6520) có liệt kê

đầy đủ các loại khuyết tật.

2.2

Cỏc dạng hàn

2.2.1

Hàn tay

Hàn do người thực hiện nhờ dụng cụ cầm tay

Manual welding

nhận năng lượng từ một nguồn cấp chuyên

Ручная сварка.

dùng.

2.2.2

Hàn cơ giới

Hàn được thực hiện nhờ sử dụng máy móc và

Mechanized welding

cơ cấu do người điều khiển.

Механизированная сварка.

2.2.3

Hàn tự động

Hàn được thực hiện bằng máy hoạt động theo

Automated welding

chương trình cho trước, con người không trực

Автоматическая сварка.

tiếp tham gia.

2.2.4

Hàn núng chảy

Hàn được thực hiện bằng cách làm nóng chảy

Fusion welding

cục bộ những phần được liên kết, không có lực

Сварка плавлением.

tác dụng.

2.2.5

Hàn hồ quang

Hàn nóng chảy, trong đó năng lượng nhiệt do

Arc welding

hồ quang thực hiện.

Дуговая сварка.

2.2.6

Hàn đắp

Hàn nóng chảy, đắp một lớp kim loại lên bề

CN. Hàn phục hồi

mặt sản phẩm.

Surfacing

Наплавка.

2.2.7

Hàn hồ quang dùng điện cực nóng

Hàn hồ quang dùng điện cực nóng chảy khi hàn,

chảy

cùng kim loại cơ bản tạo nên mối hàn.

Arc welding using a consumable

electrode

Дуговая сварка плавящимся

электродом.

2.2.8

Hàn hồ quang dùng điện cực

Hàn hồ quang dùng điện cực loại không nóng

không nóng chảy

chảy.

Arc welding using a non-

consumable electrode

Дуговая сварка неплавящимся

электродом.

2.2.9

Hàn dưới lớp thuốc

Hàn hồ quang, trong đó hồ quang điện cháy

Submerged arc welding

dưới lớp thuốc hàn.

Сварка под флюсом.

2.2.10

Hàn trong môI trường khí bảo vệ

Hàn hồ quang, trong đó hồ quang và kim loại

Gaz shielded arc welding

nóng chảy được bảo vệ trong môi trường của

Дуговая сварка в защитном газе.

chất khí cấp vào vùng hàn nhờ thiết bị chuyên

dùng.

2.2.11

Hàn hồ quang Argon

Hàn hồ quang trong môi trường khí argon bảo vệ.

Argon-shielded arc welding

Аргонодуговая сварка.

2.2.12

Hàn TIG (hàn bằng điện cực

Hàn hồ quang bằng điện cực Vonfram trong môi

vonfram trong môi trường khí trơ)

trường khí trơ bảo vệ.

TIG welding (Tungsten Inert

Gas welding)

Сварка волфрамовым элект-

родом в среде инертных газов

2.2.13

Hàn MIG (hàn khí trơ điện cực kim

Hàn hồ quang điện cực nóng chảy trong môi

loại)

trường khí trơ.

MIG welding (Metal Inert Gas

welding)

Сварка металлическим электро–

дом в среде инертных газов.

2.2.14

Hàn MAG (hàn khí hoạt tính điện

Hàn hồ quang điện cực nóng chảy trong môi

cực kim loại)

trường khí hoạt tính.

MAG welding (Metal Active Gas

welding)

Сварка металлическим электро–

дом в среде активных газов.

2.2.15

Hàn hồ quang tự bảo vệ

Hàn hồ quang được thực hiện không có khí bảo

Self-shielded welding

vệ cung cấp từ bên ngoàI, sử dụng điện cực

Самозащитная дуговая сварка.

dây lõi thuốc.

2.2.16

Hàn CO2

Hàn hồ quang, trong đó CO2 được dùng làm

CO2-welding

khí bảo vệ.

Дуговая сварка в углекислом газе.

2.2.17

Hàn hồ quang xung

Hàn hồ quang, trong đó dòng điện cung cấp

Pulsed arc welding

cho hồ quang phát ra dưới dạng các xung theo

Импульсно-дуговая сарка.

chương trình cho trước.

2.2.18

Hàn hồ quang tay

Hàn hồ quang, trong đó mọi thao tác đều thực

Manual arc welding

hiện bằng tay.

Ручная дуговая сарка.

2.2.19

Hàn hồ quang cơ giới

Hàn hồ quang, trong đó cấp dây hàn và di

Mechanized arc welding

chuyển hồ quang được cơ khí hoá.

Механизированная дуговая сварка.

2.2.20

Hàn hồ quang tự động

Hàn hồ quang cơ giới, trong đó các cơ cấu máy

Automatic arc welding

hoạt động theo chương trình cho trước, con

Автоматическая дуговая сварка.

người không trực tiếp tham gia.

2.2.21

Hàn rô bốt

Hàn tự động được thực hiện bằng rô bốt công

Robotic welding

nghiệp.

Роботная сварка.

2.2.22

Hàn hai hồ quang

Hàn hồ quang thực hiện đồng thời bằng hai hồ

Double arc welding

quang được cấp điện riêng biệt.

Двухдуговая сварка.

2.2.23

Hàn nhiều hồ quang

Hàn hồ quang được thực hiện đồng thời bằng

Multi-arc welding

hai hồ quang trở lên được cấp điện riêng biệt.

Многодуговая сварка.

2.2.24

Hàn hai que hàn

Hàn hồ quang thực hiện đồng thời bằng hai

Twin electrode welding

que hàn dùng chung một dòng điện.

Двухэлектродная сварка.

2.2.25

Hàn nhiều que hàn

Hàn hồ quang thực hiện đồng thời bằng hai

Multi-electrode welding

que hàn trở lên dùng chung một dòng điện.

Многоэлектродная сварка.

2.2.26

Hàn bằng que hàn nằm

Hàn hồ quang, trong đó que hàn bọc thuốc

Fire cracker welding

không chuyển động, đặt nằm dọc theo mép

Сварка лежачим электродом.

hàn, còn hồ quang sau khi được kích thích sẽ

tự cháy và di chuyển tuỳ thuộc sự nóng chảy

của que hàn.

2.2.27

Hàn bằng que hàn dựng nghiêng

Hàn hồ quang, trong đó que hàn bọc thuốc đặt

Gravitation arc welding

nghiêng so với mép hàn, tựa lên mép hàn và

Сварка наклонным электродом.

chuyển động dưới tác dụng của trọng lực hay lò

xo tuỳ thuộc sự nóng chảy của nó.

2.2.28

Hàn dưới nước

Hàn hồ quang trong điều kiện các phần hàn

Under water welding

nằm ở dưới nước.

Подводная сварка.

2.2.29

Hàn hồ quang hở

Hàn hồ quang bằng điện cực nóng chảy không

Open arc welding

dùng khí bảo vệ hoặc thuốc hàn, cho phép

Сварка открытой дугой.

quan sát vùng hồ quang.

2.2.30

Hàn bán tự động

Hàn hồ quang trong đó chỉ có thao tác cấp dây

CN. Hàn nửa tự động

hàn được cơ khí hoá.

Semi-automatic arc welding

Полуавтоматическая сварка.

2.2.31

Hàn rung

Hàn hồ quang dùng điện cực nóng chảy, trong

Vibrating electrode arc welding

đó điện cực rung theo một biên độ nhất định

Вибродуговая сварка.

làm cho sự phóng điện hồ quang và sự ngắn

mạch luân phiên xảy ra.

2.2.32

Hàn Plasma

Hàn nóng chảy, trong đó nhiệt sử dụng cho

Plasma welding

hàn được thực hiện bằng hồ quang nén.

Плазменная сварка.

2.2.33

Hàn điện xỉ

Hàn nóng chảy, trong đó nhiệt sinh ra do có

Electroslag welding

dòng điện chạy qua xỉ lỏng thực hiện việc nóng

Электрошлаковая сварка.

chảy điện cực.

2.2.34

Hàn tia điện tử

Hàn nóng chảy, trong đó năng lượng của tia

Electron beam welding

điện tử được dùng cho hàn.

Электроннолучевая сварка.

2.2.35

Hàn Laze

Hàn nóng chảy, trong đó năng lượng bức xạ

Laser welding

Laze được dùng cho hàn.

Лазерная сварка.

2.2.36

Hàn tia ánh sáng

Hàn được thực hiện bằng cách sử dụng năng

Light beam welding

lượng ánh sáng đạt được bằng nguồn sáng

Сварка светным лучом.

công suất lớn thu được từ  gương phản chiếu

để tập trung vào mối hàn.

2.2.37

Hàn khí

Hàn nóng chảy, trong đó ngọn lửa hàn được tạo

CN. Hàn hơi

ra bằng khí cháy.

Gas welding

Газовая сварка.

2.2.38

Hàn téc-mít

Hàn được thực hiện do năng lượng nhiệt sinh ra

Thermite welding

khi phản ứng của hỗn hợp tecmit.

Термитная сварка.

2.2.39

Hàn bằng năng lượng tích tụ

Hàn, trong đó năng lượng được tích lại trong

Stored energy welding

các thiết bị chuyên dùng được sử dụng tiếp

Сварка запасенной энергией.

để hàn

2.2.40

Hàn tụ điện

Hàn bằng năng lượng được tích lại trong các tụ

Capacitor dischange

điện.

Конденсаторная сварка.

2.2.41

Hàn sử dụng áp lực

Hàn trong điều kiện phải có tác dụng của lực ép

Welding using pressure

các chi tiết để tạo liên kết hàn.

Сварка с применением давления

2.2.42

Hàn tiếp xúc

Hàn sử dụng áp lực, trong đó nhiệt sử dụng để

CN. Hàn điện tiếp xúc

hàn được tạo ra khi dòng điện chạy qua mặt

Resistance welding

tiếp xúc giữa hai chi tiết được hàn.

Контакная сварка.

2.2.43

Hàn tiếp xúc đối đầu

Hàn tiếp xúc, trong đó hai chi tiết được nối liền

CN. Hàn đối đầu

nhau ở mặt mút tiếp xúc.

Resistance butt welding

Стыковая контакная сварка.

2.2.44

Hàn điện trở đối đầu

Hàn tiếp xúc đối đầu sử dụng năng lượng nhiệt

Upset welding

sinh ra do điện trở tiếp xúc giữa hai chi tiết. Mặt

Стыковая сварка

mút tiếp xúc không nóng chảy.

сопротивлением.

2.2.45

Hàn nóng chảy đối đầu

Hàn tiếp xúc đối đầu sử dụng năng lượng nhiệt

Flash welding

sinh ra do sự phóng điện hồ quang giữa hai chi

Стыковая сварка оплавлением.

tiết. Mặt mút tiếp xúc nóng chảy.

2.2.46

Hàn tiếp xúc điểm

Hàn tiếp xúc, bề mặt tiếp xúc nhỏ dạng điểm.

CN. Hàn điểm

Spot welding

Точечная контакная сварка.

2.2.47

Hàn điểm lồi

Hàn tiếp xúc, bề mặt tiếp xúc nhỏ dạng điểm ở

Projection welding

chỗ lồi làm sẵn.

Рельефная сварка.

2.2.48

Hàn lăn

Hàn tiếp xúc, trong đó liên kết hàn được hình

CN. Hàn đường

thành giữa hai điện cực quay hình đĩa.

Resistance seam welding

Шовная контакная сварка.

2.2.49

Hàn lăn cách quãng

Hàn lăn, trong đó điện cực hình đĩa quay liên

CN. Hàn bước

tục, dòng điện cung cấp theo chu kỳ.

Step-by-step welding

Шаговая шовная контакная сварка.

2.2.50

Hàn cảm ứng

Hàn sử dụng áp lực hoặc hàn nóng chảy, trong

CN. Hàn tần số cao

đó dòng điện tần số cao thực hiện việc gia nhiệt.

Induction welding

Индукционная сварка.

2.2.51

Hàn nổ

Hàn sử dụng áp lực do thuốc nổ tạo ra.

Explosion welding

Сварка взрывом.

2.2.52

Hàn ma sát

Hàn sử dụng áp lực, trong đó nhiệt tạo ra bằng

Friction welding

ma sát.

Сварка трением.

2.2.53

Hàn xung từ

Hàn sử dụng áp lực, trong đó liên kết hàn được

Magnetic pulse welding

thực hiện nhờ sự va đập các chi tiết do tác dụng

Магнитноимпульсная сварка.

của từ trường xung.

2.2.54

Hàn áp lực

Hàn sử dụng áp lực được thực hiện nhờ biến

Pressure welding

dạng dẻo các chi tiết hàn ở nhiệt độ thấp hơn

Сварка давлением.

nhiệt độ nóng chảy

2.2.55

Hàn rèn

Hàn áp lực, trong đó biến dạng dẻo được thực

Forge welding

hiện do va đập của búa.

Кузнечная сварка.

2.2.56

Hàn khí ép

Hàn áp lực, trong đó mối hàn được tạo ra nhờ

Pressure gas welding

ngọn lửa hàn khí và áp lực

Газопрессовая сварка.

2.2.57

Hàn khuếch tán

Hàn áp lực được thực hiện trong điều kiện các

Diffusion welding

nguyên tử khuyếch tán qua lại ở những lớp

Диффузионная сварка.

mỏng bề mặt các chi tiết hàn dưới tác động

tương đối lâu ở nhiệt độ cao và biến dạng dẻo

không đáng kể.

2.2.58

Hàn siêu âm

Hàn áp lực được thực hiện dưới tác động của

Ultrasonic welding

dao động siêu âm.

Ультразвуковая сварка.

2.2.59

Hàn nguội

Hàn áp lực trong điều kiện biến dạng dẻo khá

Cold welding

lớn, không gia nhiệt chi tiết bằng nguồn nhiệt

Холодная сварка.

bên ngoài.

2.2.60

Hàn lò

Hàn áp lực lợi dụng khả năng liên kết phân tử

Pressure welding with furnace

của các bề mặt kim loại được ép ở nhiệt độ cao

heating

(trong lò).

Печная сварка.

2.2.61

Hàn cán

Hàn áp lực thực hiện biến dạng dẻo trên các

Roll welding

trục cán.

Сварка прокаткой.

2.3

Liên kết hàn và mối hàn

2.3.1

Liên kết đối đầu

Liên kết hàn của hai chi tiết có các mặt mút kề

Butt joint

nhau (hình 1).

Стыковое соединение.

2.3.2

Liên kết góc

Liên kết hàn của hai chi tiết bố trí lệch nhau

Corner joint

một góc và được hàn ở các mép kề nhau của

Угловое соединение.

chúng (hình 2).

2.3.3

Liên kết chồng

Liên kết hàn trong đó các chi tiết bố trí song

Lap joint

song và chồng lên nhau (hình 3).

Наслосточное соединение.

H×nh 3 – Liªn kÕt chång

2.3.4

Liên kết chữ T

Liên kết hàn, trong đó mặt mút của chi tiết này

Tee joint

hàn với mặt bên của chi tiết kia tạo thành một

Тавровое соединение.

góc (hình 4).

Hình 4 – Liên kết chữ T

2.3.5

Mối hàn đối đầu

Mối hàn có dạng liên kết đối đầu.

Butt weld

Сварное стыковое соединение.

2.3.6

Mối hàn góc

Mối hàn có dạng liên kết góc, liên kết chồng

Fillet weld

hoặc liên kết chữ T.

Сварное угловое соединение.

2.3.7

Mối hàn điểm

Mối hàn, trong đó các chi tiết hàn được liên kết

Spot weld

với nhau ở từng điểm một.

Сварное точечное соединение.

2.3.8

Điểm hàn

Yếu tố tạo nên mối hàn điểm ở mặt chiếu bằng

Spot

có dạng hình tròn hay elíp.

Сварная точка.

2.3.9

Mối hàn liên tục

Mối hàn không có khoảng bỏ trống trên suốt

Continuous weld

chiều dài.

Непрерывный шов.

2.3.10

Mối hàn đứt quãng

Mối hàn để lại các khoảng trống xen kẽ trên

Intermittent weld

suốt chiều dài.

Прерывистый шов.

2.3.11

Mối hàn nhiều lớp

Mối hàn được thực hiện từ hai lớp trở lên.

Multi-pass weld

Многослойный шов.

2.3.12

Mối hàn gá

Mối hàn để định vị trí tương quan của các chi

CN. Mối hàn đính, mối hàn chấm

tiết hàn.

Tack weld

Прихватка.

2.3.13

Mối hàn lắp ráp

Mối hàn thực hiện khi lắp ráp các kết cấu.

Site weld

Монтажный шов.

2.3.14

Mối hàn cơ bản

Mối hàn được thực hiện bằng một lớp.

CN. Mối hàn một lượt

Weld beat; run

Валик.

2.3.15

Lớp hàn

Phần kim loại của một lớp hàn.

Layer

Слой.

2.3.16

Gốc mối hàn

Phần cách xa nhất bề mặt mối hàn (hình 5).

CN. Đáy mối hàn

Hình 5 – Gốc mối hàn

Root (of weld)

Корень шва.

2.3.17

Độ lồi mối hàn

Khoảng cách giữa mặt phẳng đi qua hai đường

Weld reinforcement

ranh giới nhìn thấy của “mối hàn-kim loại cơ

Выпуклость шва.

bản” và bề mặt của mối hàn ở chỗ lồi lên cao

nhất (hình 6).

2.3.18

Độ lõm mối hàn

Khoảng cách giữa mặt phẳng đi qua đường

Weld concavity

ranh giới nhìn thấy của “mối hàn-kim loại cơ

Вогнутость шва.

bản” và bề mặt thực của mối hàn đo ở chỗ lõm

Hình 7 – Độ lõm mối hàn   Độ lõm mối hàn                                                                   nhất (hình 7).

2.3.19

Chiều rộng mối hàn

Khoảng cách giữa hai đường ranh giới nhìn

Weld width

thấy ở mặt của mối hàn khi hàn nóng chảy.

Ширина шва.

(hỡnh 8).     Hỡnh 8 – Chiều rộng mối hàn

2.3.20

Chiều cao mối hàn góc

Khoảng cách ngắn nhất kể từ mặt của một

CN. Chân mối hàn góc

trong hai chi tiết hàn đến đường ranh giới “mối

Leg of a fillet weld

“hàn-kim loại cơ bản” trên bề mặt chi tiết kia.

Катет углового шва.

(hình 9).

2.3.21

Vùng liên kết

Vùng tạo nên sự liên kết nguyên tử giữa các

Welding zone

phần được hàn khi hàn áp lực.

Зона соединения.

2.3.22

Mối hàn đứt quãng kiểu dây xích

Mối hàn chữ T hàn hai phía có những khoảng

Chain intermittent weld

trống bằng nhau nằm đối diện nhau (hình 10).

Цепной прерывистый шов.

Hình 10 – Mối hàn đứt quãng kiểu dây xích

2.3.23

Mối hàn đứt quãng kiểu bàn cờ

Mối hàn chữ T hàn hai phía có những khoảng

Staggared intermittent

trống bằng nhau nằm so le nhau (hình 11).

Шахматный прерывистый

Hình 11 – Mối hàn đứt quãng kiểu bàn cờ

шов.

Kho¶ng trèng

2.3.24

Mối hàn lót

Mối hàn công nghệ ban đầu trước khi hàn các

Sealing run

lớp sau.

Подварочный шов.

2.4

Công nghệ hàn

2.4.1

Quy trình công nghệ hàn

Tài liệu công nghệ được thiết lập cho việc chế

Welding procedure

tạo liên kết hàn, kể cả các thông tin về vật liệu,

Сварный процесс

xử lý nhiệt trước và sau hàn (nếu cần), phương

pháp kiểm tra, thiết bị và vật liệu hàn.

2.4.2

Các phương pháp hàn

Đối với thuật ngữ và định nghĩa: theo ISO 857

Welding processes

và đối với hệ thống đánh số: theo ISO 4063.

Способ сварки

2.4.3

Yêu cầu kỹ thuật của quy trình

Tài liệu cung cấp chi tiết các yêu cầu kỹ thuật

công nghệ hàn

cho quy trình hàn.

Welding procedure specification

(WPS)

Техническое требование к

процессу сварки

2.4.4

Đặc tính kỹ thuật của quy trình

Đặc tính kỹ thuật mà quy trình hàn đã được

hàn đã được chấp nhận

chấp nhận phù hợp với TCVN 6834:2001

Appoved welding procedure

(ISO 9956).

specification

Техническая характеристика

принятого процеса сварки

2.4.5

Đặc tính kỹ thuật của quy trình

Đặc tính kỹ thuật quy trình hàn do cơ sở chế

hàn sơ bộ; pWPS

tạo thiết lập nhưng chưa được chấp nhận.

Preliminary welding procedure

Chú thích: Việc hàn các chi tiết kiểm tra cần thiết để

specification; pWPS

chấp nhận đặc tính kỹ thuật của quy trình hàn được thực

Техническая характеристика

hiện trên cơ sở đặc tính kỹ thuật của quy trình hàn sơ bộ.

предпринятого процеса сварки

2.4.6

Báo cáo chấp nhận quy trình hàn;

Báo cáo bao gồm tất cả các số liệu từ việc hàn

WPAR

các chi tiết phục vụ cho kiểm tra chấp nhận

Welding procedure approval

đặc tính kỹ thuật quy trình hàn và các kết quả

record; WPAR

thử của mối hàn kiểm tra.

Доклад для техническая

Chú thích: Có thể cần đến một hoặc nhiều báo cáo

характеристика предпринятого

chấp nhận quy trình hàn để chấp nhận một đặc tính kỹ

процеса сварки

thuật quy trình hàn và trong một số trường hợp có thể chỉ

cần đến một báo cáo chấp nhậnquy trình hàn để chấp

nhận nhiều đặc tính kỹ thuật của quy trình hàn.

2.4.7

Thử quy trình hàn

Chế tạo và kiểm tra một liên kết hàn đại diện

Welding procedure test

được dùng trong sản xuất để chứng minh tính

Испытание технического

khả thi của quy trình hàn đó.

процеса сварки

2.4.8

Thợ hàn

Người thực hiện việc hàn.

Welder

Chú thích: Thuật ngữ chung được dùng cho cả thợ hàn

Сварщик

tay và thợ hàn máy).

2.4.9

Thợ hàn tay

Thợ hàn, thao tác bằng tay kìm cặp que hàn, mỏ

Manual welder

hàn khí.

Ручный сварщик

2.4.10

Thợ hàn máy

Thợ hàn vận hành thiết bị hàn đã được cơ khí

Welding operator

hoá một phần chuyển động tương đối giữa giá

Мащиный сварщик

điện cực, mỏ hàn, mỏ hàn hơi và chi tiết hàn.

2.4.11

Hướng hàn

Hướng dịch chuyển của nguồn nhiệt theo trục

Direction of welding

dọc của mối hàn.

Направление сварки

2.4.12

Lượt hàn

Sự di chuyển nguồn nhiệt hàn theo một hướng

Pass

khi hàn nóng chảy hoặc hàn đắp.

Проход.

2.4.13

Hàn trên xuống

Hàn nóng chảy ở vị trí đứng (hàn đứng), que hàn

Downhill welding in the inclined

di chuyển từ trên xuống dưới.

position

Сварка на спуск.

2.4.14

Hàn dưới lên

Hàn đứng, hàn di chuyển từ dưới lên trên.

Uphill welding in the inclined

position

Сварка на подъём.

2.4.15

Mở mép hàn

Công đoạn tạo cho mép chi tiết hàn có hình

CN. Sang phanh

dạng cần thiết.

Edge preparation

Разделка кромок.

2.4.16

Độ vát mép hàn

Độ nghiêng của mặt phẳng cắt mép chi tiết

Bevelling of the edge

hàn (hình 12).

Скос кромки.

Hình 12 – Độ vát mép hàn

2.4.17

Độ tầy mép hàn

Độ cao còn lại sau khi vát nghiêng mặt mút

CN. Mép cùn

mép hàn (hình 13).

Root face

Hình 13 – Độ tầy mép hàn

Притупление кромки.

2.4.18

Góc vát mép hàn

Góc nhọn giữa mặt phẳng vát mép hàn và mặt

Bevel angle

mút (hình 14).

Угол скоса кромки.

Hình 14 – Góc vát mép hàn

2.4.19

Góc mở mép hàn

Góc tạo bởi hai mặt phẳng vát nghiêng mép

Groove angle

hàn (hình 15).       Hình 15 – Góc mở mép hàn

Угол разделки кромок.

2.4.20

Khe hở hàn

Khoảng cách ngắn nhất giữa hai mép chi tiết

Root gap

hàn đã được lắp ráp chuẩn bị cho hàn (hình 16).

Зазор.

2.4.21

Kim loại cơ bản

Kim loại của chi tiết hàn.

CN. Kim loại gốc; kim loại nền

Base metal; parent metal

Основный металл.

2.4.22

Kim loại phụ

Kim loại bổ sung cho bể hàn, cùng kim loại cơ

CN. Kim loại điền đầy

bản tạo nên mối hàn.

Filler metal

Присадочный металл.

2.4.23

Kim loại đắp

Kim loại phụ cho vào bể hàn hoặc đắp lên kim

Deposited metal

loại cơ bản.

Наплавленный металл.

2.4.24

Kim loại mối hàn

Hợp kim do kim loại cơ bản và kim loại phụ tạo

Weld metal

hoặc chỉ do kim loại cơ bản tạo nên khi hàn

èồũàởở ứõà.

không dùng kim loại phụ.

2.4.25

Độ sâu nóng chảy

Chiều sâu nóng chảy của kim loại cơ bản nhìn

Depth of fusion

theo tiết diện ngang mối hàn.

Глубина проплавления.

2.4.26

Bể hàn

Phần kim loại mối hàn tồn tại ở trạng thái lỏng

CN. Vũng hàn

khi hàn nóng chảy.

Molten pool

Сварочная ванна.

2.4.27

Độ ngấu của mối hàn

Độ liên kết kim loại một cách liên tục giữa bề

Complete fusion

mặt kim loại cơ bản, lớp hàn và từng mối hàn.

Провар.

2.4.28

Vùng nóng chảy giáp ranh

Vùng các hạt kim loại nóng chảy cục bộ được

Weld junction

giới hạn bằng ranh giới kim loại cơ bản và kim

Зона сплавления.

loại mối hàn.

2.4.29

Vùng ảnh hưởng nhiệt

Khu vực kim loại cơ bản không bị nóng chảy

Heat affected zone

nhưng cấu trúc và tính chất của nó bị biến đổi

Зона термического влияния

do hậu quả lan truyền nhiệt khi hàn.

2.4.30

Vùng chảy

Vùng được tạo ra từ kim loại cơ bản nóng chảy

Fusion zone

trong mối hàn.

Зона расплавления.

2.4.31

Mặt phân cách mối hàn

Phần biên giữa vùng chảy (kim loại mối hàn)

Weld interface

và kim loại cơ bản.

Линие расплавления.

2.4.32

Hồ quang nén

Hồ quang bị nén trong hoặc ngoài vòi phun

Plasma arc; constricted arc

plasma do tác động của dòng khí có hướng hoặc

Сжатая дуга.

điện từ trường.

2.4.33

Hồ quang trực tiếp

Hồ quang trong đó vật hàn làm nhiệm vụ một

Transfferred arc

điện cực.

Дуга прямого действия.

2.4.34

Hồ quang gián tiếp

Hồ quang trong đó vật hàn không được nối với

Non-Transfferred arc

nguồn điện hàn.

Дуга косвенного действия.

2.4.35

Hồ quang hở

Hồ quang cho phép quan sát bằng mắt thường

Open arc (by welding with self

và cháy không cần cung cấp khí bảo vệ hay

shielding wire)

thuốc hàn từ bên ngoài.

Открытая дуга.

2.4.36

Cực thuận

Một loại cực hàn quy ước: vật hàn nối với cực

Electrode negative; straght polarity

dương, điện cực hay que hàn nối với cực âm

Прямая полярность.

của nguồn cấp điện cho hồ quang.

2.4.37

Cực ngược

Là trường hợp ngược lại của cực thuận: vật hàn

Electrode positive; Reversed

nối với cực âm, điện cực hay que hàn nối cực

polarity

dương của nguồn cấp điện cho hồ quang.

Обратная полярность.

2.4.38

Luồng thổi từ

Sự thổi lệch hồ quang do tác dụng của từ

Magnetic arc blow

trường hay khối sắt từ khi hàn.

Магнитное дутьё.

2.4.39

Miệng hàn

Chỗ lõm sâu ở cuối mối hàn do tác dụng của

Crater

áp lực hồ quang, do ngót thể tích của kim loại

Кратер.

mối hàn.

2.4.40

Ba via

Kim loại bị ép trồi ra do chồn khi hàn điện tiếp

Flash

xúc.

Грат.

2.4.41

Cháy hao

Sự hao hụt kim loại do bay hơI và oxy hoá khi

Loss of alloing elements during

hàn.

deposition

Угар.

2.4.42

Năng lượng trên đơn vị dài

Nhiệt lượng tính bằng calo tiêu thụ cho một đơn

CN. Năng lượng dài riêng

vị chiều dàI đường hàn khi hàn nóng chảy.

Lengthways energy

Погонная энергия.

2.4.43

Hàn bước lùi

Phương pháp hàn phân thành từng bước nhỏ,

Back step sequence

bước này theo bước kia theo hướng ngược lại

Обратноступенчатая сварка.

hướng hàn chung (hình 17).

2.4.44

Hàn xếp tầng

Phương pháp hàn nhiều lớp, trong đó lớp hàn

CN. Hàn chồng leo

sau phủ lên toàn bộ hoặc một phần lớp hàn

Cascade sequence

trước (hình 18).     3 1 2 Hình 18 – Hàn xếp tầng

Сварка каскадом.

2.4.45

Hàn phân đoạn

Phương pháp hàn nhiều lớp, trong đó người ta

Block sequence

hàn từng đoạn riêng, còn khoảng trống giữa

Сварка блоками.

các đoạn được điền đầy đến khi hàn xong

(hình 19). Hình 19 – Hàn phân đoạn

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

2.7	Khuyết tật hàn
2.7.1	Chỏy chõn		Vùng kim loại cơ bản bị lõm ở chân đường hàn
	Undercut Подрез.		(hình 21). Hình 21 – Cháy chân

2.7.2	Chảy tràn		Phần chồng lên của kim loại đắp không được
	Overlap		nóng chảy cùng với kim loại cơ bản ở chân mối
	Наплыв.		hàn (hình 22).         Hình 22 – Chảy tràn
2.7.3	Mắt cá		Khuyết tật sáng như mắt cá xuất hiện trong vết
	Fish eye		nứt của kim loại đắp.
2.7.4	Lẫn xỉ		Xỉ nằm trong kim loại mối hàn hoặc đắp.
	Slag inclusion
	Шлаковое включение.
2.7.5	Rỗ khí		Lỗ hổng dạng hình cầu hoặc gần như hình cầu
	Blowhole		trong kim loại mối hàn hoặc đắp.
	Дырок.
2.7.6	Rỗ bề mặt		Các lỗ rỗng nhỏ tạo ra trên bề mặt của mối hàn.
	Pit, surface pore
	Поверхный пор.

TCXDVN 314: 2005

2.7.7	Rỗ		Loại khuyết tật lỗ rỗng được tạo ra trên bề mặt
	Porosity		hoặc trong kim loại mối hàn.
	Пор.
2.7.8	Lẫn vonfram		Hỗn hợp của một phần điện cực vonfram nóng
	Tungsten inclusion		chảy vào mối hàn ở lúc bắt đầu hàn hoặc do sử
	Волфрамовое включение.		dụng dòng điện hàn quá lớn trong hàn TIG.
2.7.9	Cháy xuyên		Kim loại nóng chảy xuyên sang phía kia của
	Burn through		khe hở hàn.
2.7.10	Hàn không thấu		Kim loại hàn không điền đầy ở phần gốc mối
	Incomplete joint penetration		mối hàn (hình 23).                 Hình 23 – Hàn không thấu
	Непровар в нижней кромки
2.7.11	Hàn không ngấu		Giữa các lớp hàn hoặc giữa các lớp kim loại
	Incomplete fusion		đắp và bề mặt hàn của kim loại cơ bản không
			chảy ngấu vào nhau, tạo ra các lỗ hở trong mối
			hàn (hình 24).               Hình 24 – Hàn không ngấu

TCXDVN 314: 2005

							1    Vết nứt hố 2    Vết nứt mặt trên 3    Vết nứt ở vùng ảnh hưởng nhiệt 4    Vết tách lớp ở vật liệu thép cơ bản (ở sát mối hàn) 5    Vết nứt dọc đường hàn 6    Vết nứt ở gốc mối hàn 7    Vết nứt mặt đáy mối hàn 8    Vết nứt ăn sâu 9    Vết nứt  chân mối hàn 10  Vết nứt ngang mối hàn 11  Vết nứt dưới mối hàn 12  Vết nứt ở bề mặt giáp ranh giữa mối hàn và thép cơ bản 13  Vết nứt ở kim loại mối hàn
				Hình 25 – Các dạng nứt do hàn gây ra

TCXDVN 314: 2005

TCXDVN 314: 2005

PHỤ LỤC A

(quy định)

BẢNG DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ TIẾNG VIỆT

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

 Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo và kết thúc

TCXDVN 314: 2005

Phụ lục B

(tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA CÁC PHƯƠNG PHÁP HÀN

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo

TCXDVN 314: 2005

Tiếp theo và kết thúc

TCXDVN 314: 2005

Phụ lục C

(Tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA CÁC TƯ THẾ HÀN

Phụ lục D

(tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA CÁC TƯ THẾ HÀN DÙNG TRONG KIỂM TRA

TCXDVN 314: 2005

Phụ lục E

(tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA CÁC LOẠI KHUYẾT TẬT HÀN DÙNG TRONG KIỂM TRA

TCXDVN 314: 2005

Phụ lục F

(tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA KIỂM TRA MỐI HÀN BẰNG PHƯƠNG PHÁP KHÔNG PHÁ HỦY

Phụ lục G

(tham khảo)

KÝ HIỆU VIẾT TẮT CỦA CÁC BÁO CÁO QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ HÀN